John Berger’den Filistin Direnişi’ne silah: Beethoven’ın 5. Piyano Konçertosu, İntifada

İngiltere’de sol yayıncılık yapan Verso Books’un internet blogunda Ekim ayında John Berger imzalı bir ileti paylaşıldı.

Çağının en etkili sanat eleştirmenlerinden biri olan, senaryo ve belgesel yazarı, romancı John Berger, iletisinde Beethoven’ın 5. Piyano Konçertosu’nu Ramallah’ta eylemde olan öğrencilere gönderdiğini yazıyor.

Beethoven’ın 5. Piyano Konçertosu’nu İntifada olarak yeniden adlandıran Berger notunda “Bu Konçerto’yu onlara anayurtlarını işgal eden ve sömürge haline getiren İsrail’e karşı mücadelelerinde kullanmaları için bir silah olarak gönderiyorum. Beethoven bunu onaylıyor. O, siyasete büyük önem verir. 3. Senfonisi olan Eroica’da, zorba olmadan önce, henüz bir özgürlük savaşçısıyken Napolyon’dan esinlenmiştir. Bugünlük İmparator Konçertosu olan 5. Konçerto’ya yeni bir isim verelim: 5. Piyano Konçertosu, İntifada” dedi.

Müziğiyle özgürlüğün ve cumhuriyetin mücadelesini sürdüren besteci: Beethoven

Cumhuriyetçi, demokrat ve devrimci olan büyük besteci Ludwig van Beethoven, Üçüncü Senfonisi’ni (Eroica), bu nedenlerle Fransız Devrimi’nin kahramanlarından Napolyon Bonapart’a adamıştır. İnsanlığın kurtarıcısı ve saltanatın düşmanı olarak gördüğü Napolyon’a hayrandır. Bestelediği üçüncü senfoniyi ona adamaya karar vermiştir.

Eserin taslaklarını Paris’e göndereceği sırada Napolyon’un fedakâr bir kahraman kimliğinden sıyrılıp kendisini imparator ilan ettiğini duyunca çok sinirlenir. Napolyon, imparatorluk tacını taktığı zaman ithafını öfkeyle karalayarak kapak sayfasını yırtar ve “O halde bu da sıradan bir adam! İnsan haklarını çiğneyecek, bütün öteki zorbaların yaptığı gibi tutkusunun peşinden gidecek. O da diğer diktatörler gibi insan kalplerini zedelemekten başka bir şey bilmiyor!..” diyerek Üçüncü Senfonisi’ni Napolyon’a adamaktan vaz geçer. Eserine “Eroica” (Kahraman) adını koyarken “Vücudu hala yaşadığı halde ruhu çoktan ölmüş olan büyük bir adamın anısına saygıyla” ifadesini ekler.

Ludwig van Beethoven’ın 1809’da yazdığı 5. Piyano Konçertosu da, 3. Senfonisi Eroica’da olduğu gibi, özgürlük, kahramanlık ve zafer çağrışımlarına sahiptir. Esere, bu duygusu ve güçlü askeri esintileri nedeniyle, İngilizce konuşulan ülkelerde haksız yere, “İmparator” adı takılmıştır.

Beethoven bu eserini Fransız işgali altındaki Viyana’da, 1809 yılında tamamlamıştır. İşgal sırasında kardeşi Karl’ın bodrumuna sığındığı sıralarda işgalci bir Fransız subayına “Eğer general olsaydım ve kontrpuandan (*) anladığım kadar strateji bilseydim, canınıza okurdum” diye bağıran bestecinin 5. Piyano Konçertosu gerçek bir başyapıt olarak kabul edilir.

(*) Kontrpuan: İki ya da daha fazla melodinin kendi bağımsız yolunda belirli kurallara göre ilerleyerek birliktelik oluşturduğu çoksesli müziğin uygulamasında yer alan yöntem.