Viyana Zirvesi’nden sonra Suriye krizinde son durum

23 Ekim cuma günü Suriye krizine ilişkin Viyana’da gerçekleşen dörtlü zirveden (Rusya, Suriye, ABD, Suudi Arabistan, Türkiye dışişleri bakanları) yeni bir sonuç çıkmadı. Rus uzmanlara göre toplantı, IŞİD’e karşı geniş bir koalisyon cephesinin ilk adımı olarak görülebilir.

Zirve öncesi bir araya gelen Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov ve ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın akıbeti konusunda herhangi bir uzlaşmaya varamadı. Görüşme sonrası gerçekleşen dörtlü zirvede Suriye krizinin çözümü ve IŞİD karşıtı geniş bir koalisyon cephesinin oluşturulması tartışıldı.

Toplantı sonrası Lavrov, Suriye konusundaki görüşmelere ilişkin Moskova’nın tercih ettiği bileşenin dörtlü değil, Iran, Mısır, Katar, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri ve diğer bölge aktörlerinin de dâhil olduğu bir toplam olduğunu belirtti.

Rus Bakan, Ürdün Dışişleri Bakanı Nasır Judeh ile de bir araya gelerek Rusya ve Ürdün arasında Suriye’deki teröre karşı iki ülkenin savunma bakanlıklarının günlük çalışma yürüteceği Amman merkezli bir koordinasyon konusunda da anlaştıklarını söyledi. Lavrov, ABD Türkiye ve Suudi Arabistan’a da bu çalışmaya katılmalarını önerdiğini, ancak bu üç ülkenin kabul etmediğini belirtti.

Rusya Dışişleri Bakanı, Esad ve bütün muhalif grupların bir araya geleceği ve Suriye dışındaki aktörlerce de desteklenen bir müzakere süreci için de çağrı yaptı.

Moskova Suriye’de Esad’lı bir geçiş dönemine işaret ederken, ABD bunun ancak geçici ve kısa süreli olması, sonrasında Esad’ın siyaset sahnesinden ayrılması gerektiğine vurgu yapıyor.

Viyana’daki zirvenin ardından 24 Ekim Cumartesi günü bir bildiri yayınlayan Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK), Suriye’de siyasi çözümün ‘Cenevre Bildirisi’ne ve BM Güvenlik Konseyi kararlarına uygun olması gerektiğini ve Devlet Başkanı Beşar Esad’ın herhangi bir aşamada mevcudiyetinin kesinlikle kabul edilmez olduğunu’ vurguladı.

Rusya pozisyon mu değiştiriyor?

Rossiya 1 televizyonuna konuşan Lavrov, Suriye’deki krizin çözümünde seçimlerin önemine değindi.  Suriye’de seçimlerin yapılmasını istediklerini söyleyen Bakan “Dış aktörler Suriyeliler için herhangi bir karar veremez. Her dini, etnik ve siyasi grubun çıkarlarının korunacağı şekilde, kendi ülkeleri için bir plan yapmaları yönünde onları zorlamalıyız. Parlamento ve devlet başkanlığı seçimi için hazırlanmalılar” dedi.

24 Ekim cumartesi günü yayınlanan röportajda “Yurtsever muhalefeti de desteklemeye hazır olduklarını” belirterek “ABD konumlarını bildirdiği takdirde ÖSO’ya hava desteği verebiliriz” diyen Lavrov, Washington’un, Moskova’yla koordinasyonu reddetmesini de “büyük bir hata” olarak değerlendirdi.

ÖSO ise teklifi reddederek “Eğer Rusya çözüm konusunda ciddiyse Esad ve çetesinin gitmesini sağlayarak barışçı bir siyasi geçiş sürecini garanti eder” dedi.  BBC’ye konuşan ÖSO sözcüsü Issam al-Reis, ÖSO’nun, Devlet Başkanı Esad’a karşı savaşmaya devam edeceğini ve Esad’ın Suriye’deki iç savaşı sonlandıracak herhangi bir çözümün parçası olmaması gerektiğini” söyledi

Cumartesi günü ABD Dışişleri Bakanı John Kerry’yi arayan Lavrov, Suriye hükümeti ve muhalefet arasında görüşmeleri organize etmeyi ve bölgedeki diğer ülkelerin de siyasi süreci hızlandırmak yönünde adım atması gerektiğini konuştuklarını söyledi. Lavrov’un sözleri ABD Sözcüsü John Kirby tarafından da doğrulandı.

Lavrov, Cumartesi günü ayrıca Iran ve Mısırlı bakanlarla da görüşerek Kremlin’in Esad’a ziyareti sırasında, siyasi ilerlemenin gerekli olduğunu, Rusya’nın hava desteğiyle birlikte Suriye Ordusu’nun savaşta başarı sağlamasının Suriye hükümetini güçlendirerek siyasi çözümü gündeme getirdiğini söyledi.

John Kerry de, Viyana’daki toplantı sonrasında, önümüzdeki hafta yeni görüşmelerin olabileceğini, Moskova’nın Iran ve Mısır’ın katılımı konusundaki öneriyi reddetmeyeceklerini ifade etti.

Lavrov’un sözleri, Rusya’nın Suriye krizinin çözümü konusunda pozisyon değişikliği olarak yorumlanıyor.

Rusya’nın Suriye’deki askeri sürecin sonlandırılarak, siyasi çözüme dönük adımlar atılması konusundaki ısrarı ekonomik olarak karşı karşıya olduğu tabloyla da açıklanabilir. Kırım ve Ukrayna’daki pozisyonu nedeniyle uluslararası yaptırımlarla karşı karşıya olan Rusya, ekonomik sıkıntılarla da boğuşuyor.  ABD ve Avrupa tarafından uygulanan yaptırımların 2015 yılının ilk aylarında, kısmi de olsa kaldırılması Rusya’yı ekonomik olarak rahatlatabilecek.

Öte yandan Pazar günü Şam’da bulunan Rus parlamenterler heyetiyle görüşen Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, siyasi çözüm konusunda Salı günü Moskova ziyaretinde vurguladığına benzer bir değerlendirmeyle, Suriye’nin egemenliğinin korunması için terörist grupların mağlup edilmesi gerektiğini vurguladı. Esad, “Terörist gruplara karşı zafer kazanılması, Suriye’deki krize siyasi çözüm bulunmasının yolunu açacak. Suriye ve Rusya da bunun için uğraşıyor. Suriye halkının geleceği, ülke egemenliği, bağımsızlığı ve toprak bütünlüğünün korunması için terörizmi yenmeliyiz” dedi.