Bahar İzdal yazdı: Halet Çambel 100. yaşında

Bahar İzdal

Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi’nde 6-7-8 Nisan tarihlerinde gerçekleştirilecek olan sempozyum, değerli bilim insanı Halet Çambel’in doğumunun 100. yılında, “Halet Çambel 100 Yaşında” adıyla gerçekleştirilecek.

27 Ağustos 1916 yılında Berlin’de dünyaya gelen Halet Çambel, 12 Ocak 2014’te İstanbul’da 98 yaşında hayatını kaybetmişti.

Halet Çambel ömrünü bilime ve bilimi toplumla buluşturmaya adamış önemli ve değerli bir bilim insanı. İstanbul Üniversitesi Prehistorya Anabilim Dalı ve Laboratuarı kurucusu olan Prof. Çambel, TÜBİTAK Arkeometri Ünitesi’nin kurulmasında da etkili olmuştur.

Halet Hoca’nın Türkiye’de hayata geçirdiği projeler, bugün dünyanın birçok yerinde örnek oluşturur niteliktedir. Bunların en önemlisi 1950’li yıllarda başlayan, ömrünün büyük kısmını verdiği Karatepe-Aslantaş Projesi’dir. Eserlerin yerinde korunması ilkesine dayanan projedeki yöntem, bugün hemen herkesin kabul ettiği ancak o yıllarda dünyada pek de yaygın olmayan bir koruma yöntemidir.

Yerinde korumanın sağlıklı bir şekilde sürdürülebilmesi için, bölgede yaşayan halkın durumu kabullenmesi ve bunun için de bilinçlenmesi ve ekonomik durumunun gelişmesi gerektiğinin bilincinde olan Halet Çambel, bölgede eksik olan ne varsa tamamlamak için elinden geleni yapmıştır. Halkın geçim kaynaklarının düzenlenmesinden okul binalarının yapımına kadar bizzat her konuyla alakadar olmuştur. Öyle ki okula öğretmen sağlanamadığı zamanlarda kendisi öğretmenlik yapmıştır. Karatepe-Aslantaş’ın bulunduğu bölgedeki doğal çevrenin ören yeri ile bir bütün olduğunu düşünen Çambel, buradaki bitki örtüsü ve canlıların korunması için Türkiye’nin ilk doğal çevre koruma-milli parklarından birini oluşturmuştur. Projedeki bir başka önemli ayrıntı bölgede kaybolma tehlikesi altında olan halk kültürünün, efsanelerin, söylencelerin, türkülerin, ninnilerin, öykü ve fıkraların, yer adlarının belgelenmesidir. Bunun için Pertev Naili Boratav, Ruhi Su, Yaşar Kemal gibi dostlarının burada çalışmalar yapmasını istemiş ve yapılan derlemelerin bir ürünü olarak 2006 yılında “Karatepeli Fıkraları” adlı kitap yayımlanmıştır.

Kültürel miras yönetiminin bugün en önemli ilkeleri olan sürdürülebilirlik, yerinde koruma, topluma kazandırma, araştırma, kadro yetiştirme, kültürel ve doğal çevre gibi ilkelerin tümü, gerçekleştirdiği Karatepe-Aslantaş Projesi’nde uygulanmıştır.

Halet Çambel’in  büyük emeklerinin geçtiği diğer projeler ise; Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları Karma Projesi (Çayönü Kazıları), Keban Bölgesi Tarihi Eserleri Kurtarma ve Değerlendirme Projesi ve Aşağı Fırat Kurtarma Kazıları projesinin hayata geçirilmesidir.

Prof. Dr. Halet Çambel, 1940 yılında şair, gazeteci, mimar ve restoratör Nail Çakırhan ile evlenmişlerdir. Şair Nail Çakırhan’ın biricik eşine yazdığı bir şiir:

Kadın Telakkisi

Kimi der ki kadın ;

Uzun kış gecelerinde,

Serip bir döşek gibi

Yatmak içindir.

Kimi der ki kadın ;

Yeşil bir harman yerinde,

Dokuz zilli bir köçek gibi

Oynatmak içindir.

Kimi der ki, hamur yoğurur.

Kimi der ki, çocuk doğurur.

Her ağızdan bir söz:

Kimi der ki, ilk göz ağrım.

Kimi der ki, onunla dolu bağrım.

Kimi der ki, bunca yıldır yaşıyorum ayalimdir.

Kimi der ki, boynumda taşıyorum vebalimdir.

Ne bu,ne şu.

Ne öyle,ne böyle.

Ne döşek,ne köçek.

Ne ayal, ne vebal…

O benim;

Kollarım, bacaklarım, dudaklarım,

Ve başımdır..

Yavrum, anam, öz kardeşim, karım,

Kavga yoldaşımdır.