Golyan balığı Murat Belge Türkiye solunu yine mandepsiye getirebilecek mi?
Avusturyalı romancı, hikâyeci ve deneme yazarı 20. yüzyılın en kayda değer romancılarından Robert Musil edebiyata dair şunları söyler: “Edebiyat, özünde, daha yüksek düzeyde bir insanlık uğruna verilen kavgadır; bu amaç doğrultusunda edebiyat, var olan üzerinde bir araştırmadır ve serinkanlı kuşkunun erdeminden yoksun herhangi bir araştırmanın hiçbir değeri yoktur.”[1] Musil’in o görkemli yapıtı “Niteliksiz Adam”ın önsözünde... View Article
Avusturyalı romancı, hikâyeci ve deneme yazarı 20. yüzyılın en kayda değer romancılarından Robert Musil edebiyata dair şunları söyler: “Edebiyat, özünde, daha yüksek düzeyde bir insanlık uğruna verilen kavgadır; bu amaç doğrultusunda edebiyat, var olan üzerinde bir araştırmadır ve serinkanlı kuşkunun erdeminden yoksun herhangi bir araştırmanın hiçbir değeri yoktur.”[1] Musil’in o görkemli yapıtı “Niteliksiz Adam”ın önsözünde Ernst Fisher’in aktarımından okuyoruz.
Türk edebiyatının yüz akı en usta yazarı Tahsin Yücel’in 14 öyküden mürekkep özünde roman diyebileceğimiz “Golyan Devrimi” (2008) adlı kitabındaki kehanetler peş peşe yaşanmakta sanki memlekette.
Tahsin Yücel “Golyan Devrimi”nde Türkiye’yi anlatıyor başka bir ülkeyi başka bir toplumu betimlimiyor. Zira kitabın girişinde Yücel şunları söylüyor: “Bizim ülkemizde Hayristan Cumhuriyeti pek bilinmez. Ülke ülke dolaşmayı çok seven yurttaşlarımız bile söz Hayristan’a geldi mi dudak bükerler genellikle. Şaşırıp kalırsınız. Bağımsızlığına görece yakın bir geçmişte kavuşmuş olmasından mı, adının çok uzak bir ülkeymiş gibi bir izlenim uyandırmasından mı, yoksa bu ada bağımsızlığa kavuşmasından sonra eklenen şu “Cumhuriyet” sözcüğü bizim kafamızdaki “cumhuriyet” kavramına biraz ters düştüğünden mi, bilinmez, bu ilginç ülke bizim için pek de iyi şeyler çağrıştırmaz. Genellikle yalın ayak, başıkabak, yarı aç, yarı tok, okumaz yazmaz deve güdücülerle dolup taşan bir çöl olarak belirir imgelemimizde. Kimi yurttaşlarımız da Mısır’da, Suudi Arabistan’da ya da İran’da önemsiz bir bölge ya da küçük bir kasaba olarak düşünürler bu kocaman ülkeyi. Yazgının cilvesi işte. Ya da, isterseniz, komşu ve dindaş duyarsızlığı. Bana öyle geliyor ki, bağımsızlığına oldukça yakın sayılabilecek bir tarihte kavuşmuş olmasının da, anamalcı dünya basınının, başka sömürge ülkeler için “kötü örnek” olmasın diye yiğit Hayristan halkının bağımsızlık savaşını öne çıkarmak istememesinin de, Hayristan Cumhuriyeti’ni yöneten kişilerin iç sorunlarla uğraşmaktan tanıtım çabalarına zaman ayıramamış olmalarının da küçümsenemeyecek bir payı var bu durumda.”
Peki, Tahsin Yücel’in yazdığı “Golyan Devrimi” adlı kitaba ismini veren balığın izdüşümü nedir? Golyan balığı kemikli balıklar (Teleostei) takımının, sazangiller (Cyprinidae) familyasından, 8 cm kadar uzunlukta, Avrupa ve Kuzey Asya’da yaşayan bir türü değildir sadece.
Golyan balığı Erich von Holst adındaki bilim adamının üzerinde araştırma yaptığı bir balık türü. Bu araştırmada, golyan balıklarından birinin beyninin, sürüde birlikteliği sağlayan ön kısmı çıkarılıyor ve sonra bu balık türdeşlerinin arasına bırakılıyor. Yarım beyinli balığın sürüyü rahatlıkla bırakıp, başka bir yöne gidebildiği gözleniyor. Ayrıca diğer balıklar da hangi yöne gittiğini bilmeyen beyninin yarısı alınmış balığı, sürü halinde takip ediyorlar. Ameliyatla ön beyni alınmış hayvan, bu kusuru sayesinde sürünün tartışmasız lideri oluveriyor.[2]
Şunu un için bu kadar sözü uzattık Liberal çetenin ağababası Murat Belge geçenlerde Birikim Haftalık’ta çıkan “Sosyalizmin genel sorunlarına giriş” başlıklı bir yazı kaleme almış. Belge’nin içine doğmuş ki, “Dananın kuyruğunun kopacağı yıl gibi görünen 2019 yaklaştıkça, güncel düzeyde kim bilir neler olacak!” diyor. Birikim Haftalık’ta, sosyalizmin genel sorunları üstüne yazmak ve bu birikmiş soruları tartışmak istiyormuşmuş… Siyasetin sol tarafı epeydir boş kalmışmış niçin ve nasıl boş kalmışmış yeniden nasıl doldururum derdine düşmüş.
Murat Belge ameliyatla ön beyni alınmış Golyan balığıdır, bütün bir “sürü” de onun peşinden aynı yere yönelebilir. Murat Belge galiba ve hâlâ bu ülkeyi Hayristan, bu ülkenin sosyalistlerini, devrimcilerini de Hayristanlı zannediyor ki yine akıl hocalığına soyunmuş durumda. Golyan balığı Murat Belge’den Türkiye soluna yeni mandepsiler sunacak bakalım kimler oyuna gelecek liberal zokayı yutacak.
Ama Murat Belge’nin liberal yarım aklı anlamaz bu ülkede sosyalizmin bağımsız siyasi hattında ısrar eden “yağma yok sosyalizm var” diyen komünistler var. Ve öyle kolay kolay mandepsiye* de gelmez hiçbiri.
*Güncel Türkçe Sözlük mandepsi anlamı is. (mande’psi) argo Tuzak, oyun.
Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü mandepsi anlamı Rum.mándapse
Tuzak, oyun:§ “Hayasızca bizi mandepsiye bastırdılar…” -Reşat Nuri Güntekin, Balıkesir Muhasebecisi, 57. § “Herif Poliksina’yı kalabalıkta kaybettiğinden bir mandepsiye bastırdığından dolayı pervane gibi ararken benim yanında dominosuna uygun bir kadın görünce…” -Ahmet Rasim, Muharrir Bu Ya, 329. § “Ah Aysel’in aklını çelip, onu da beni de, rahat ve garantili bir kazançtan ettiği yetmezmiş gibi; ister misin şimdi, hepimizi mandepsiye bastırıp, başkasıyla tüyüversin ?” -Attila İlhan, Kurtlar Sofrası, 298.
[1] MUSİL, Robert, Niteliksiz Adam 1, çev. Ahmet Cemal Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015 s. 34
[2] Sanat Cephesi Ekim 2008
