Çiftlik Bank: Yeni Türkiye'nin dolandırıcılığı

AKP Türkiyesi'nin son dolandırıcılık skandalı Çiftlik Bank konusu ve dayandığı siyasi-ideolojik zemin ile ilgili bilinmesi gereken gerçekleri Manifesto okurlarına sunuyoruz...

Mustafa Tunçay 

Son günlerde kurucusu Mehmet Aydın isimli “girişimci” gencin şirket hesaplarını boşaltarak Montevideo’ya kaçmasıyla, Çiftlik Bank dolandırıcılığı ülke gündemini işgal ediyor. Yöntem olarak benzer olmasa da, vaatleri ve yarattığı maduriyetler açısından çok benzer olan, Titan, Fadıl Akgündüz, Cointellect, Kairos, Coin Space, Flexkom gibi bir çok nitelikli dolandırıcılık olayı Türkiye’nin çok yakın geçmişinde yaşandı. Bu furyanın son ve belki de adından en çok söz ettireni de Çiftlik Bank’tı.

Ponzi Oyunu Nedir ?

Ponzi oyunu ya da ponzi sistemi; piyasa ortalamasından (ekseriyetle bankalardan) çok daha yüksek faiz oranları vaadederek, oyuna yeni katılan katılımcının yatırımı ile eski katılımcıya vaadedilen karın ödenmesi yoluyla oyunun devamının sürdürüldüğü; oyunun devamı için sürekli olarak büyüme ve yeni yatırıma ihtiyaç duyan ve matematiksel olarak çökmeye mahkum bir oyun sistemidir. Ponzi oyunlarında sürekli ve garanti kazanç vaadi en önemli motivasyonlardan biridir. Çiftlik Bank’ın çalışma şekli de ponzi oyununun klasik bir örneğinden öteye gitmedi.

Kısaca Çiftlik Bank Nedir ?

Çiftlik Bank, üyelerin para yatırıp sanal çiftlik hayvanları alarak ve bu hayvanlardan gelen sanal ürünlerle dolan sanal depolarını, belli sürelerde girip sisteme geri satarak para kazandırdığını iddia eden bir oyundur. Üyelerin oyunda aldıkları hayvanların karşılığı olarak üye yatırımı olan para ile gerçek çiftlikler kurulup elde edilen gelirin paylaştırıldığı iddiası ise Çiftlik Bank gibi bir garabetin meşruluk zeminini oluşturmaktaydı. Üyelerine yaklaşık olarak yıllık yüzde 120 gibi bir kar oranı vaadeden Çiftlik Bank iki yıllık süreçte 80 bin kişiden 511 milyon TL para topladı.

Meşruluk amaçlı olarak bir çok yerde boş çiftlikler kuran Çiftlik Bank, özellikle Konya’da kurduğu ve Türkiye’nin en büyük çiftliği olduğunu iddia ettiği 35bin büyükbaş hayvanlık çiftliği, gerek televizyon programlarında, gerekse havuz medyasında çokça yer bulmuştu [1][2]. Çiftlik Bank açılışlarında ise devlet görevlileri, belediye başkanları ve ünlü isimler boy göstererek gerekli toplumsal desteğin sağlanmasında rol oynadı. Lüleburgaz, İnegöl, Sakarya gibi yerlerde gösterişli açılış törenleri düzenlendi, boş çiftlikler alkışlandı.

Dolandırılmaya Doymayan İslamcılık

Dolandırıcılar ayak bastıkları toplumun gerçekleri ile varolur ve destek toplarlar. Bu bakımdan Çiftlikbank basın danışmanı Mehmet Çevik’in yaptığı konuşmaların ayrı olarak ele alınması gerekiyor. Mehmet Çevik, Diriliş Ertuğrul dizisindeki rolü ile tanınan, 15 Temmuz ve Afrin Harekatı gibi konularda sıkça hükümeti destekleyen konuşmalar yapan bir isim.[3] Yine İnegöl Çiftlik Bank işletmesi açılışında Mehmet Çevik “Kudüs kırmızı çizgimiz, bunun için bu çiftlikleri açıyoruz”, “Büyük Türkiye kuruluyor”, “Yerli ve Milli çiftliğimiz” gibi ifadelerle Çiftlik Bank’ı övüyor. Bununla da yetinmeyip, “CEO” Mehmet Aydın’ı “27 yaşında yabancıların, kapitalistlerin planlarını bozan kahraman” olarak lanse ediyor.

Gericileşen Türkiye’de, emek ve çalışma ile elde edilen gelir yerine, lümpenleşme ile birlikte kolay kazanç hayali kuran, özellikle küçük burjuva – esnaf kesimlere hitap eden AKP benzeri bir söylem aslında tam da günün şartlarına uygun görülmeli. Türkiye’yi bilim, sanat, teknoloji gibi başlıklarda dünyanın gerisinde kalmakta olmasının mümessili İslamcı anlayışın yetiştirdiği insan; faizi haram görüp, ancak parasını 2 yılda 5’e katlama hayali kurarken lise mezunu 27 yaşında overlokçu bir “CEO”dan medet ummakta; kendine kahraman yaratmakta.

Lümpen ve küçükburjuva – esnaf kesimler arasında “çalışmaksızın sürekli ve garantili kazanç” vaadi doğası gereği Kastelli ve Akgündüz vakalarında da olduğu gibi kolay destek bulmaktaydı. Banker Kastelli vakasında 1980’li neoliberal ekonomik politikalar ile bu yıllarda topluma ideolojik olarak özellikle verilen “kolay yoldan köşeyi dönme” düşüncesinin sonucunu görürüz. Toplumsal algıda yer alan dayanışma, paylaşma, “adam gibi bir iş sahibi olma” gibi anlayışların yerini alan bu yeni düşünceyle üç kuruş birikimi olan herkes Cevher Özden’e, nam-ı diğer Kastelli ve benzerlerine koştu; 2.5 Milyar Dolar para toplandı. 1982 yılında İsviçre’ye kaçana kadar Kastelli reklamlarında Cüneyt Arkın gibi ünlüler rol alıyor, Cevher Özden devlet yetkilileriyle boy gösteriyordu. Bir süre sonra Türkiye’ye dönüp hapse girip-çıkmıştır ve çıkınca inşaat sektörüyle dolandırmaya devam etmiştir.

İnşaat ile dolandıran farklı bir örnek de Fadıl Akgündüz’dür. Yöntem farklı olsa da Fadıl Akgündüz’ün vaadi de diğerleri ile aynı; “Gelir garantili yatırımlar”. Fadıl Akgündüz hapisten çıktıktan sonra bir çok tarikat lideri ile yanyana gelmiş, herbirinden kendisi için fetva almıştır. Cübbeli Ahmet ile birlikte tutuklanma sebebi olan Caprice Gold otelinin temelini beraber attılar. Caprice Gold’un vaatleri olan “kira garantili yatırım” ve “inşaat bitmeden kira almaya başlamak” konularındaki İslami anlamda çekinceyi gidermek amacıyla Cübbeli üstüne fetva verip kafa karışıklığını gidermiştir. “Buradan yer satın almak caiz midir? Ben size fetva veriyorum, caizdir. Önceden kira almanız da helaldir. Bunları internette yayınladık. Fetvanın detaylarını da anlattık. En son İsmailağa Fıkıh Heyeti ile de görüşerek, her dört mezhebe uygun hale getirdik.” diyerek Jet Fadıl’a dolandırılacak insanları toplamasında ortak olan Cübbeli, bugün sadece kandırıldım diyor.

Şu an için Çiftlikbank vakasının arkasında gerçek anlamda kimlerin olduğunu bilmesek de bu kadar büyümesinin ve aylar öncesinde SPK raporlarından geçer alamamasına rağmen bunca reklamın yapılmasında emeği geçen basın kurumlarını, ünlüleri, belediye başkanlarını biliyoruz. Plansız şehirleşme günlerinde, toprağını bırakıp “taşı toprağı altın” şehre geldiğinde “kolay para kazanma” amacıyla Sülün Osman’dan dolandırılan lümpen kesim, zaman içerisinde Banker Kastelli, Titan zinciri ile Kenan Seranoğlu’na ve birkaç defa da Fadıl Akgündüz’e dolandırıldı. Ancak bu yazıyı daha fazla uzatmamak amaçlı diğer benzer örnekler sonraki yazıların konusu olabilir.

Notlar:

[1] İlgili Milliyet Haberi: http://www.milliyet.com.tr/ucuz-et-ve-sut-uretimi-icin-ciftlikbank-istanbul-yerelhaber-2426578/

erişim 16.03.2018

[2] İlgili Akşam Haberi: http://www.aksam.com.tr/guncel/ucuz-et-ve-sut–uretimi-icin-ciftlikbanktan-konyaya-turkiyenin-en-buyuk-ciftligi/haber-682758

erişim 16.03.2018

[3] İlgili Konuşma : https://www.youtube.com/watch?v=unAts5TehEQ

erişim 16.03.2018

[4] İlgili Haber: https://odatv.com/fadil-akgunduzun-caprice-golduna-fetva-veren-cubbeli-ben-de-kandirildim-1003161200.html

erişim 16.03.2018