2 Eylül 1968: Gazeteci Sabiha Sertel hayatını kaybetti
Sabiha Sertel, 2 Eylül 1968’de Bakü’de hayatını kaybetti.
Sabiha Nazmi Sertel, 1895 yılında Selanik’te doğdu. İlk ve lise öğrenimini burada tamamladıktan sonra, 1911’de arkadaşlarıyla beraber ilerleme anlamına gelen Tefayüz Mektebi’nde okumaya devam etti. ‘Osmanlı Cemiyetinde Kadın’ başlığındaki makaleyle yılın en iyi makalesi ödülünü aldı. Hilal-i Ahmer Hastanesi’nde bir süre hasta bakıcılığı yaptıktan sonra, 1913 yılında ailesiyle beraber İstanbul’a taşındı. 1915’te Zekeriya Sertel ile evlendi. Büyük Mecmua dergisinde kadın sorunları üzerine yazılar yazdı.
1919’da, aldığı burs ile eğitimini tamamlamak üzere ailesiyle beraber ABD’ye gitti. Burada Colombia Üniversitesi Sosyoloji bölümünde okuduğu sıralarda marksizmle tanıştı.Morgan, Le Play, Engels’in eserlerini tanıyarak sosyalizme yakınlaşmıştı.
1924’te Türkiye’ye dönmüş, eşi Zekeriya Sertel’le beraber Resimli Ay dergisini kurdu. Cumhuriyet gazetesinde yazdığı bir yazı nedeniyle ‘rejimi tenkit ve sınıflar arasına nifak sokmak’ suçundan yargılandı, dergi kapandı.
1926’da Resimli Ay’ın yeniden açılmasıyla beraber yazı kadrosunda Nazım Hikmet de yer aldı. Onunla beraber çalışmış, sosyalizmi daha çok benimsemişti.
Sertel, 1930 yılında yapılan belediye seçimlerine adaylığını koydu. Yazdığı bir makale yüzünden yargılandı ve dergisi 1931’de kapandı.
1933’e kadar, Eşi Zekeriya Sertel’in ortağı olduğu Hayat Ansiklopedisi’nde çalışır. Karl Kautsky’nin Sınıf Kavgası’nı, Adoratski’nin Diyalektik Materyalizm’ini, Lenin’in Savaş ve Sosyalizm’ini ve August Babel’in Kadın ve Sosyalizm’ini Türkçeye çevirir. Bu süreçte Kadıköy’de çocuk yuvası açar.
1934 yılında Tan gazetesinde yazmaya başlayan Sabiha Sertel, artık emperyalizm ve faşizm karşıtı konuları ele alır. 1936’da Projektör dergisinde ’milli edebiyat yoktur, sınıf edebiyatı vardır’ başlığında yazısını yazar.
1937’de Fransa ve ABD’ye giderek Tan gazetesine yazılar gönderir. Komünist Voix Européenne dergisinde yazıları yayımlanır. 1940’ta Yeni Mecmua Çocuk Neşriyatı’na kitaplar hazırlar.
Savaş boyunca Tan gazetesinde yazması yasaklansa da o, 2. Dünya Harbi; Emperyalizm, Kapitalizmin Son Safhasıdır (Lenin) ve Leninizm in Problemleri(Stalin)’ni Türkçe’ye çevirir. 4 Aralık 1945’te, gerici- faşist güruhun iktidardan güç alarak gerçekleştirdiği Tan matbaası baskını sonrası tutuklanır.
Giderek artan siyasal baskılardan sonra 1950′ de Türkiye’den ayrılır. Bir süre Paris ve Roma’da yaşayıp 1952 yılında kocasıyla birlikte Budapeşte’ye yerleşerek, Budapeşte Radyosu’nda çalışmaya başlar. Türkiye Komünist Partisi (TKP) Budapeşte grubu sorumluluğuna getirilir. 1956 yılında ailesiyle beraber Prag’a geçer. Daha sonra Bizim Radyo’da çalışmak üzere Leipzig’e taşınır. 1962’de TKP MK Dış Bürosu’nun 1962 Konferansı’na katılır, 1963’te SSCB’ye gider.
1963-1968 yılları arasında İlericilik-Gericilik Kavgasında Tevfik Fikret, Nazım Hikmet’ten ve Sabahattin Ali’den Anılar ve Roman Gibi adlı anı kitaplarını yazmıştır.
Sabiha Sertel, 2 Eylül 1968’de Bakü’de hayatını kaybeder.
