AYM’den Erdoğan’ın ‘ucube’ dediği heykel için ‘hak ihlali’ ve tazminat kararı
Anayasa Mahkemesi (AYM), AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ‘ucube’ demesinin ardından yıkılan ‘İnsanlık Anıtı’ heykelini yapan heykeltraşa ifade özgürlüğü ihlal edildiği için 20 bin lira ödenmesine karar verdi.
Heykeltraş Mehmet Aksoy’un heykeli, dönemin AKP’li Kars belediyesi tarafından 2006’da Üçler Tepesi’ne yerleştirilmişti. Erdoğan’ın 2011’deki Kars ziyaretinde ‘ucube’ dediği heykel daha sonra kaldırılmıştı. Aksoy, 2014’te AYM’ye başvurmuştu. AYM gündemine beş yıl sonra aldığı dosyaya ilişkin Temmuz 2019 tarihli kararında sanatçının haklarının ihlal edildiğine karar vermişti.
“DİĞER İHTİMALLER ARAŞTIRILMADI”
AYM’nin gerekçeli kararı, Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında yayınlandı. Oy çokuluğuyla alınan kararda, heykelin hukuki statüsüne dair tartışmaların devlet kurumları arasında meydana geldiği, kurumların uyumsuz çalışmasının bireylerin hak ve özgürlüklerine müdahale gerekçesi yapılamayacağı dile getirildi.
Karar metninde, heykelin yıkılması sürecinde, yıkılmadan diğer kültür varlıklarının korunmasının ya da heykelin başka yere taşınabilmesinin mümkün olup olmadığının araştırılması gerektiği kaydedildi.
Kararda, heykelin yıktırılması sürecinde idari ve mahkeme kararlarda bu hususların tartışılmamasının, devletin sanat eserini korunmasına ilişkin pozitif yükümlülüklerini yerine getirmediğini gösterdiği aktarıldı.
“GEREKLİ HASSASİYET GÖSTERİLMEDİ”
Kararda şöyle dendi: “Heykelin yapımından yıkılmasına kadar geçen süreçte kamu gücünü kullanan organlar Anayasa’nın sanatsal ifade özgürlüğüne ilişkin hükümlerini göz ardı etmiştir. Üstelik söz konusu heykelin diğer ifade türlerine göre daha fazla koruma görmesi gerekirken yıktırılmasının demokratik bir toplumda gerekli ve son çare olduğu ortaya konulamamıştır. Bu sebeple idari mercilerce ve mahkemelerce alınan kararların ilgili ve yeterli gerekçe içermediği sonucuna varılmıştır. Sonuç olarak, kamu gücünü kullanan organlar bir sanat eserinin ve dolayısıyla Anayasa tarafından koruma altına alınmış olan sanatsal ifade özgürlüğünün korunması noktasında gereken hassasiyeti göstermemiştir.”
