Mardin’de yeni keşif: Göbeklitepe ile yaşıt

Mardin’de Göbeklitepe ile yaşıt inanç ve kültür havzası keşfedildi.

Mardin’in Dargeçit ilçesinde yapılan kazılarda yeni bir inanç ve kültür havzası bulundu. Keşfedilen bu alanın Şanlıurfa’daki 12 bin yıllık Göbeklitepe ile yaşıt olduğu tahmin ediliyor.

Dargeçit ilçesine bağlı kırsal Ilısu Mahallesi sınırları içerisinde, Ilısu Barajı yakınlarında Nevala Maherk Çayı bölgesindeki Boncuklu Tarla ören yerinde devam eden kazılarda inanç ve kültür havzası bulundu. 11 yıldır devam eden kazı çalışmalarında bulunan buluntuların dünya arkeolojik tarihi acısından çok önemli olduğunu söyleyen Mardin Müze Müdürü Sanat Tarihçisi Mehmet Deniz, kazı alanında yapılacak düzenlemelerle keşfedilen alanın önümüzdeki süreçte ziyarete açmayı hedeflediklerini söyledi.

Kazı çalışmalarında milattan önce 12 binli yıllara ait buluntulara rastladıklarını anlatan Deniz, şöyle konuştu:

“Göbeklitepe ile ciddi benzerlikler taşıyan özel bir yapının keşfedilmesi, dünya arkeolojik tarihi açısından çok önemli olduğu gibi, bizleri de çok heyecanlandırdı. 2012, 2017 ve 2019 yılında yapılan kazı çalışmaları, toplamda 35 yerde, yaklaşık 3 bin metrekarelik alanda gerçekleştirildi. Şu ana kadar yapılan kazılarda, M.Ö. 12 binli yıllara ait buluntulara rastladık. Bunlardan en önemlisi Göbeklitepe’de rastlanan ‘T’ biçimli dikilitaşlara benzer, tapınak olarak kullanıldığı düşünülen yapılar. Şanlıurfa çevresindeki yerleşimlerde rastlanılan bu yapıtlardan bu bölgede başka yerlerde olması da zaten normaldi. Biz bunun beklentisi içindeydik. Göbeklitepe’ye 40- 50 kilometre mesafelerde bulunan Karahan Tepe, Sefer Tepe, Nevali Çori ve Hırbetsuvan gibi arkeolojik sit alanlarında ‘T’ biçimli dikilitaşların bulunduğu yapılar tespit edilmişti. Boncuklu Tarla yerleşim yeri Ilısu Barajı ve HES projesi kapsamında yapılan yüzey araştırmalarında ilk kez 2008 yılında tespit edilmiş ve Çanak Çömleksiz Neolitik Dönemi temsil eden bir yerleşim yeri olarak nitelendirilmişti. Göbeklitepe ile çağdaş dönemde yer alan Epi-Paleotik olarak isimlendirilen Neolitik öncesi dönemden itibaren yerleşimlere uzun süre ev sahipliği yapan Boncuklu Tarla, kazıların sürmesiyle insanlık tarihinin önemli bir evresi olan tarım, evcilleştirme, yerleşik hayat ve inanç konuları hakkında önemli bilgiler verecek.”

Kazıların bilimsel danışmanlığını yürüten Mardin Artuklu Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Dr. öğretim üyesi Ergül Kodaş ise alanda yapılan kazı çalışmalarıyla yerleşim yerinde Geç Epipaleolitik Dönem’den Geç Çanak Çömleksiz Neolitik A, Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ’ın ilk evrelerine kadar geçen süreci içeren 6 ayrı tabaka tespit edildiğini söyledi. Boncuklu Tarla’da T biçimli stellerin bulunduğu özel yapıya rastlanmasının, şaşırtıcı bir durum olduğunu anlatan Kodaş, yuvarlak planlı evlerin yer aldığı yerleşim yerinin ortasında bulunan özel yapının, 80 metrekare büyüklüğünde ve dört adet T biçimli dikilitaşa sahip olduğunu aktardı.

‘SİMETRİK İNŞA EDİLMİŞLER’

Geçmişte birçok medeniyete ev sahipliği yapan Mardin’in, Neolitik dönem açısından da önemli bir yere sahip olduğuna dikkat çeken Kodaş, “Yerleşim yerinde yapılan kazılarda açığa çıkarılan mimari kalıntılar çoğunlukla Orta Çanak Çömleksiz Dönem’e M.Ö. 8 bin tarihlenmekle birlikte, M.Ö. 10 binin ikinci yarısına tarihlenen kalıntılar ayrı bir önem teşkil etmektedir. Bu bağlamda Boncuklu Tarla yerleşiminin doğu alanında 2017 yılında yapılan kazı çalışmalarında tespit edilen köşeleri yuvarlatılmış konutlar ve konutların merkezinde bulunan ve birçok yayında ‘Tapınak’ olarak ifade edilen özel bir yapı tespit edilmiştir. 2019 kazı sezonunda ise söz konusu yapıların kazı çalışmaları tamamlanmış ve merkezde bulunan yapının özel bir yapı olduğu anlaşılmıştır. Bina içerisinde 4 adet taş dikme tespit edilmiştir. Binanın kuzeydoğu yönünde iki ve güneybatı yönünde ise 3 adet niş tespit edilmiştir. Yapılan kazılar esnasında binanın inşası için alanın yaklaşık 2 metre derinliğinde kazıldığı ve binanın bu çukur içerisine inşa edildiği görülmektedir. Duvarları yassı doğal taşlar ve çamur harç ile inşa edilen binanın merkezinde simetrik bir şekilde bulunan dikmelerin aynı zamanda çatıyı taşıyan kolon görevi gördüğü de anlaşılmaktadır” diye konuştu.

‘TARİHE IŞIK TUTACAK KAZILAR’

Mardin Artuklu Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İbrahim Özcoşar da Boncuklu Tarla’da sürdürülen kazılar hem Göbeklitepe’nin daha iyi anlaşılması hususunda, hem de Mardin’in uzak geçmişte üstlendiği rolü açığa çıkarmasının önemine değindi. Prof. Dr. Özcoşar, “Bunun bilim dünyasını heyecanlandıran bir keşif olduğunu düşünüyorum. Burada yapılacak çalışmalarla tarih yeniden yazılacaktır. Biz de Mardin Artuklu Üniversitesi olarak bu insanlık mirasının ortaya çıkarılması ve gelecek nesillere aktarılması konusunda üzerimize düşen tüm sorumluluğu yerine getirme kararlığındayız” dedi. (DHA)