Postmodern Sanatın Radikal Eleştirmenleri: Temizlik İşçileri

İtalyan PostModern sanatçılar Sara Goldschmied (1975) ve Eleonora Chiari (1971) 2001’den beri Milano’da birlikte çalışıyorlar. Goldschmied ve Chiari, fotoğraf, video ve enstalasyon dahil olmak üzere bir dizi medya aracını kullanıyorlar işlerinde.

Goldschmied ve Chiari’nin ortak çalışması olan “Bu Gece Nerede Dans Edeceğiz?” (2015) başlıklı sanat eseri/enstalasyonları 1980’lerin İtalya’sından, “tüketimcilik, hedonizm, yolsuzluk, politikacılar ve onların bitmeyen partileriyle karakterize eden bir dönem” den ilham alıyordu.

Bir odaya konulmuş enstalasyon objelerinin hepsi sigara izmaritleri, içilmiş şampanya şişeleri, kağıt flamalar, konfetiler, atılmış eski ayakkabı ve kıyafetlerden oluşuyordu.

Sabahleyin Museion adlı modern sanat galerisine gelen temizlik görevlileri, sergi salonundaki bu dağınıklığın bir gece önceki partiden kaldığını varsaydılar ve derhal objeleri özenle cam, plastik ve kâğıt olmak üzere ayırıp farklı çöp torbalarına attılar ve ortalığı [sanat eserini/enstalasyonu] temizleyip torbaları kapının önüne koydular.

Temizlik işçileri Goldschmied ve Chiari’ye ait bu enstalasyon çalışmasını çöp sanmışlardı. Eseri çöpe atarak sergi salonunu bir hamaratlıkla temizleyen (gerçekten vicdan sahipleriymiş!) işçilerin yaptığı yanlışlık sonradan anlaşıldı.

Müzenin küratörü Letizia Ragaglia yerel bir gazete olan Alto Adige’ye, “Elbette çalışanlara sanatı eserlerini temizlememelerini söylüyoruz. Cuma gecesi bir etkinlik vardı. Personele sadece fuayeyi temizlemelerini ve başka hiçbir şeye dokunmamalarını söyledim. Açıkça görülüyor ki bu alanın fuayenin bir parçası olduğunu düşünüyorlardı.” minvalinde bir beyanat verdi. Enstalasyon çöpten çıkarılıp sergi salonuna yeniden yerleştirildi ve Museion adlı modern sanat galerisi sanatçılardan özür diledi.

***

PostModern sanat dünyasında bu tür bir hadisenin ilk defa yaşandığı söylenemez.

Britanyalı PostModern sanatçı Damien Hirst’ün ‘Painting By Numbers’  adlı eseri de yine temizlik işçilerinin gazabına, kavramsal meydan okumasına uğramıştı (2001).

Hirst, serginin açılışı şerefine bir davet düzenledi; davetin hayli kalabalık ve ateşli geçtiğini tahmin etmemek mümkün değil. Yine sabahleyin, Eyestorm Galerisi’ne gelen temizlik işçileri, keyifli açılıştan artakalanları temizlemeye başladılar. Damien Hirst’ün en son enstalasyonunu, ortamın çerinden çöpünden ayırt edemeyen temizlik işçisi Emmanuel Asare, eseri olduğu gibi çöp poşetine doldurdu. Hirst’ün enstlasyonu da atık, eskimiş eşyalar, sigara izmaritleri ve tuvalet kâğıtlarından mürekkepti.

Temizlik işçisi Emmanuel Asare işinden atılmadı… İlgililere “Bana buradakiler hiç de sanat eseri gibi görünmedi” dedi. Galerinin sözcüsü, eserin sanat ve hayat hakkında olduğunu ve bu olayın ona sergilemek istediği konu hakkında tekrar düşünme fırsatı verebileceğini söyleyerek, “Temizlikçinin yaptığı ‘Ne sanattır, ne değildir’ tartışmasına yeni boyut katabilir” dedi. ‘Sanat eseri’nin sahibi Damien Hirst de olayı ‘çılgınca komik’ buldu.[1]

Meksikalı sanat eleştirmeni Avelina Lésper’in  “Modern sanat bir kandırmacadan mı ibaret?”[2] başlıklı videosu Türkiye’de bir hayli ilgi gördü. Lésper’e göre bu PostModern sanatçılar arasında yazımızda adı geçen Damien Hirst de saht ve sanatçı değil derken sonsuz haklıdır. Aynı “sanatçı Damien Hirst şunu da yapmış; “PostModern sanat dışılığın elebaşlarından biri de artık genç olmayan Genç İngiliz Sanatçı Damien Hirst’tir. Kayıtlı satış fiyatını yükseltmek için kendi eserini satın aldığı bir fiyat maniplasyonu skandalına karışmadan önce 2001 yılında Hirst başka birtakım çöpleri kendi sanatsal üretimi gibi kakalamaya çalıştı.” [3]

Genellikle PostModern sanatın çöp olduğu söylenir. Eklemek gerekiyor PostModern sanatın/sanatçının tek ve yegâne hakikati piyasadır, alım satımdır, sermaye düzenidir. “Sanatçılar” artık kullanıp attığımız gündelik yaşamın ürünü olan çöpü, hayli zamandır muteber bir şeymiş gibi galerilere, bianellere, sanat fuarlarına geri taşıyorlar. PostModern sanat, psikolojik kusmuktur, kirdir, çerdir çöptür. Kokuyor.[4]

[1] http://www.radikal.com.tr/hayat/sanati-temizlediler-613391/

[2] https://www.youtube.com/watch?v=pgF9nate2J0&feature=youtu.be

[3] https://remodernreview.wordpress.com/2019/08/27/8-times-trashy-postmodern-art-got-thrown-into-the-garbage/

[4] Ölümünün 50. yılında Milano Palazzo Reale’de sergisi açılan öncü sanatçı Piero Manzoni, 1961’de içine 30 gr. dışkı koyduğu kutuları, altın fiyatına (37 dolar) satışa sunmuştu. Bugün [20014] 30 gr. altın 1500 Euro, ‘Sanatçının Dışkısı’nın değeri 250 bin Euro’ya dayandı! http://www.radikal.com.tr/yazarlar/necmi-sonmez/manzoninin-diskisi-altindan-kat-be-kat-degerli-1186886/