PUSULA | Dershane idi oldu Temel Lise

Abbas Tanrıyar

AKP’yle hızlanan eğitimde özelleşme

12 Eylül’den sonra başlayan sürecin devamında tüm alanlarda piyasalaşma ve özelleştirmeleri tırmandıran AKP hükümetiyle birlikte eğitimde, Cumhuriyet tarihinin en fazla özel eğitim kurumu artışı dikkatleri çekiyor. Merkezi sınav sistemi, piyasacı ve gerici politikalar ve sermaye sınıfının gereksinimleri nedeniyle sürekli değişen milli eğitim sistemi içerisinde yer tutan özel eğitim kurumları bu dönemde ciddi artış göstermiştir. AKP hükümetiyle altın çağını yaşayan özel eğitim kurumları her geçen gün sayısını artırmış, dershaneler de bu tablodan en fazla yararlanan kurumlar haline gelmiştir. 2013 yılında dershanelerin kapatılması tartışılmaya başlandığında dershanelerin eğitim içerisinde ne kadar büyük bir yer kapladığı, açıklanan dershane sayısı ve eğitim alan öğrenci sayısıyla ortaya çıkmıştır. Aynı dönemde T.C . Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü’nün internet sitesindeki rakamlara göre yaklaşık iki milyon öğrencinin eğitim aldığı 3.600’den fazla dershanenin olduğu görülüyor. Bu durum eğitimin ticarileşesinin nasıl desteklendiğinin ve günden güne öğrencilerin sınavlarda başarılı olabilmesi için neredeyse olmazsa olmaz gibi gösterilen bir duruma gelmesine neden olduğunun göstergesidir.

Ticarileşmenin getirdiği gericileşme

Özel dershanelerdeki artış sadece eğitimin ticarileştirilmesini sağlamamış aynı zamanda gericileştirilmesinin de önünü açmıştır. Birçok tarikat ve cemaat kendi gücü doğrultusunda yerel ve ulusal bazda çeşitli isimlerle dershaneler açmış ve bu kurumlarla eğitimdeki gericileşme başta olmak üzere toplumsal anlamda gericiliğin tırmanmasında önemli rol oynamıştır. AKP iktidarı ile FETÖ arasında yaşanan çatışmalar sonucu ortaya çıkan tabloda dershanelerin büyük bir bölümünün cemaatlerin elinde olduğu ve buradan ekonomik kazanç ve üye sağladıkları ortaya çıkmıştır. O dönemde dershanelerin kapatılmasına karşı çıkan ve kampanyalar düzenleyen cemaate ait dershanelerin sayısı, toplam dershane sayısının %25’i olan 917 adet. Bu sayı, özel dershanelerin yıllık cirosu olarak açıklanan 4 milyar TL’nin dörtte biri manasına gelir ki, bu noktada 1 milyar TL’nin üzerinde bir rakam ortaya çıkıyor. Bu tablo AKP eliyle ticarileştirilen eğitimin gericileşmeyi nasıl desteklediği ve kaynak sağladığını gözler önüne seriyor.

Dershaneden temel liseye

AKP hükümeti döneminde sayıları iki katına çıkan ve milli eğitim sistemi içerisinde büyük yer kaplayan dershaneler “paralel yapı ile mücadele” adı altında kapatılarak özel okula dönüştürme hamlesinin ardından artık “Temel Lise” adıyla hizmet veren geçici kurumlar halini aldı. Bu liseler hem ortaöğretim programını uygulayacak hem de üniversite sınavı hazırlıklarına ağırlık verecek bir yapıya büründü. Ders saatleri de diğer ortaöğretim kurumlarından az olunca özellikle 12. sınıf öğrencilerinin de bu liselere kayıt yaptırmasına neden oldu. Dershane mantığını koruyan temel liseler bakanlığın teşvikiyle ve kapatılan dershanelerin bıraktığı boşlukla hızla artış gösterdi.

Yeni sistem yeni kazanç

Temel Lise adı altında eğitim veren ve öğrencileri üniversite sınavına hazırlayacak olan bu ticarethanelerin, dershanelerin kapatılmasıyla birlikte fiyatları yükselmiş, velilerin üniversite sınavına hazırlık faturası 3 katına çıkmış, temel liselerin son sınıfına kayıt fiyatları 16-30 bin TL arasına yükselmiştir. Bu artışın nedeni dershanelerdeki gibi okula ek olarak eğitim veren bir yapıdan, lise eğitimden mezun eden bir kuruma dönüşmesi de etkili olmuştur. Temel Liseye dönüşen 1173 dershane “eğitim teşviki” ile desteklenmiş, dershanelerin yerini alan bu yeni sistem, eğitim emekçilerinin düşük ücretlere ve esnek çalışma koşullarına zorlamıştır. Ülke genelinde ataması yapılmayan 900.000’den fazla eğitim emekçisinin olduğu göz önüne alındığında patronların düşük ücretlerle çalıştıracak öğretmen bulmakta zorlanmadığı da açıktır. Bu durumun kendisi patronların kazancını artırmıştır.

Gecekondudan bozma Temel Lise

Özel Öğretim Kurumları kanunlarında yapılan değişiklik ve “dönüşüm” projesiyle dershaneleri ortaya çıkaran koşulların, mevcut eğitim sistemindeki piyasalaşmanın bir doğal sonucu olarak dershaneler yerini daha ticari, daha suni yapılara bırakmış oldu. Dershanelerin özel okula dönüşümünde temel liseler açılırken yürürlükteki mevzuatta mümkün olmayan özel okul açma standartları esnetildi. Bu durumun kendisi gecekondudan bozma binalarda, apartman dairelerinde, merdiven altlarında alelacele tadilatla, akademik bir ortamın gereksinimlerini karşılamaktan çok uzak olan ve insan sağlığına aykırı koşulları barındıran sadece sınav odaklı ticarethanelerin, her köşe başında karşımıza çıkmasına neden oldu. Böyle kısıtlı alanlarda öğrencilerin aktivite alanlarının yaratılması zorunluluğu kaldırılmış yerine bir zorunluluk olarak ibadethane açılması getirilmiştir. Yani bir temel lise açılabilmesi için bir apartman katı, bir mescit yer açısından resmi olarak yeterli sayılmaktadır. Temel liselerin yapısı öğrencileri eğitimde sınav odaklı, sosyal, duygusal bilişsel ve sanatsal gelişimlerini göz ardı eden bir durumla karşı karşıya bırakmıştır. Müzik, resim, beden eğitimi gibi derslerin kağıt üzerinde yapılıyor olarak gösterilmesi ve bunların yerinin etüt çalışmalarıyla doldurulması öğrencilerin bu gecekondudan bozma binalara daha fazla hapsolmasını sağlamıştır.