Anayasa Komisyonunda Menderes uzlaşısı

Yassıada yargılamalarının hukuki dayanağının kaldırılmasını içeren kanun teklifi TBMM Anayasa Komisyonunda oy birliğiyle kabul edildi. AKP, CHP, MHP ve HDP alınan kararda uzlaşı sağladı.

TBMM Başkanı Mustafa Şentop ile AKP ve MHP milletvekillerinin imzasını taşıyan 1924 Tarih ve 491 Sayılı Teşkilatı Esasiye Kanunu’nun Bazı Hükümlerinin Kaldırılması ve Bazı Hükümlerinin Değiştirilmesi Hakkında Geçici Kanunun Bazı Maddelerinin Yürürlükten Kaldırılması ve Neden Olunan Mağduriyetlerin Giderilmesi Hakkında Kanun Teklifi’nin görüşmelerinde AKP, CHP, MHP ve HDP’den milletvekillerinden de kanun teklifine onay geldi.

CHP Aydın Milletvekili Bülent Tezcan, 1960 darbesinin, sonraki süreçte gerçekleşen tüm darbe ve muhtıraların ilk adımı olduğunu belirterek, demokrasiye kara leke olarak geçen bu darbenin etkinlerini tarihten silmek için partilerin bir araya gelmesinin oldukça anlamlı olduğunu belirtti.

Anayasa’nın rafa kaldırıldığı 12 Mart 1971 Mart muhtırası ile 12 Eylül 1980 darbesi başta olmak üzere, demokrasiye müdahale edilen bütün girişimlere ilişkin kalıntıların da kaldırılması gerektiğini belirten Tezcan, bu adımın Türk demokrasisi için bir gereklilik olduğunu ifade etti.

Yassıada yargılamaları esnasında 7 kişinin öldüğünü, 1 kişinin intihar ettiğini, 3 kişinin ise idam edildiğini dile getiren Tezcan, bu tablonun insanlık adına utanç verici olduğunu söyledi.

MHP İADE-İ İTİBAR İSTEDİ

MHP İstanbul Milletvekili Feti Yıldız, CHP grupbaşkanvekilleri ile komisyon üyelerinin kanun teklifine destek vereceklerini açıklaması karşısında mutlu olduğunu söyledi. 27 Mayıs darbesinin izlerinin silinmesine ilişkin yapılacak yasal düzenlenmenin demokrasi için anlamlı bir adım olacağını belirten Yıldız, Adnan Menderes ve arkadaşlarının yakınlarına iade-i itibarın ahde vefanın gereği olduğunu söyledi.

AKP Tokat Milletvekili Yusuf Beyazıt ise 27 Mayıs darbesinden sonra oluşturulan Adalet Divanı’nın yaptığı yargılama kararlarının kaldırılmasına ilişkin düzenlemenin hayata geçmesi halinde Türkiye demokrasi tarihinde bir dönüm noktası olacağını ifade etti. Beyazıt, “bir başbakan ve iki bakanın idam edildiği süreçle yüzleşmenin demokrasinin gereği olduğunu” vurguladı.

Beyazıt, Menderes’i yargılayan hakimler için ise, “Yargıtay koridorlarında bu isimlerin hala onursal başkan adı altında fotoğraflarının bulunması doğru değildir. Bunun için de idari bir düzenleme yapılabilir.” ifadelerini kullandı.

CHP: İNFAZ DEĞİL, CİNAYET

CHP Mersin Milletvekili Ali Mahir Başarır, “27 Mayıs 1960 darbesinin Türk tarihinde kara bir leke olduğunu ve utançla hatırlandığını” söyledi. Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının idamının da acı verici olduğunu aktaran Başarır, bu idamların yanı sıra 28 Şubat süreci ve diğer darbelerin de yeniden sorgulanması gerektiğini bildirdi. Başarır, “Bu insanların da hakkını teslim etmek zorundayız. 15 Temmuz, 27 Mayıs… 1960’tan bu yana hepsini tartışacağımız bir komisyon kuralım ve bunları tartışalım. Tartışalım ki geleceğe ışık olsun, bir daha tekrarlanmasın.” diye konuştu.

HDP Şanlıurfa Milletvekili Hüseyin Kaçmaz, darbenin kazananının bulunmadığını, kaybedenin ise sivil vatandaşlar olduğunu, bütün darbelerin mağdurlarının zararlarının karşılanması gerektiğini belirtti.

CHP İstanbul Milletvekili Yunus Emre, Menderes’in idamının “bir cezanın infazı değil, cinayet olduğunu, darbelerin ülke tarihine kara bir leke olarak geçtiğini” ifade etti.

AKP İstanbul Milletvekili Ravza Kavakçı Kan, 27 Mayıs darbesiyle Türkiye’nin ilerlemesinin önüne geçildiğini, 1960 darbesinin bundan sonraki darbelerin de önünü açtığını dile getirerek katkıda bulunanlara teşekkür etti.

Maddeleri üzerindeki görüşmenin ardından Yassıada yargılamalarının hukuki dayanağının kaldırılmasını öngören kanun teklifi, oy birliğiyle kabul edildi.

TAZMİNAT KARARI

Teklif ile Yüksek Adalet Divanı’nın kullandığı yetkilerin hukuki dayanağını oluşturan ve halen yürürlükte bulunan kanun hükümleri geçmişe dönük yürürlükten kaldırılacak. Yeni dava yolu öngörülerek Yüksek Adalet Divanı’nın kuruluşuna ve yetkilerine ilişkin kanun hükümlerinin yürürlükten kaldırılmasıyla hükümsüz hale gelen kararlardan kaynaklanan zararların tazminine imkan sağlanacak.

AKP’nin verdiği değişiklik önergesi ile varlığı hukuki dayanaktan mahrum olacak Yüksek Adalet Divanı’nın hükümsüz hale gelen bütün kararlarının adli sicil ve her türlü arşiv kayıtlarından silinmesi, Adalet Bakanlığınca resen yerine getirilecek.

Yüksek Soruşturma Kurulu ile Yüksek Adalet Divanı tarafından haklarında soruşturma ve kovuşturma yürütülenlerin uğradıkları manevi zararlar, hazine tarafından karşılanacak. Bu kişilerin mal varlığı değerlerinin müsadere edilmesinden kaynaklanan maddi zararları da giderilecek.

Zarar görenler ve mirasçıları tarafından zararlarının karşılanması istemiyle yapılacak başvuruları değerlendirmek ve karara bağlamak üzere Cumhurbaşkanı tarafından bir komisyon kurulacak. Komisyon çalışma usül ve esasları Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek. Zararlarının karşılanmasını isteyenler komisyonun çalışma usul ve esaslarının Resmi Gazete’de yayımlanmasını izleyen 3 ay içinde komisyona başvurarak, zararlarının tazminini isteyebilecek. Komisyon kararlarına karşı kararın tebliğini izleyen 15 gün içinde bir defaya mahsus olmak üzere komisyona itirazda bulunulabilecek. İtiraz üzerine verilen kararlara karşı ilk derece mahkemesi sıfatıyla Danıştay’da dava açılabilecek. Bu davalar acele işlerden sayılacak.

Komisyona yapılacak başvurular için herhangi bir ad altında ücret talep edilemeyecek. Komisyon tarafından başvurular değerlendirilirken ihtiyaç duyulan bilgi ve belgeler, ilgili gerçek veya tüzel kişilerden istenebilecek. Kamu kurum ve kuruluşları, bu husustaki talepleri belirlenen süre içinde yerine getirmek zorunda olacak.

Maddi zararların karşılanması talepleri karara bağlanırken uğranıldığı kesin olan ancak aradan geçen zaman sebebiyle tutar yönünden tespiti teknik olarak mümkün olmayan zararlar açısından hakkaniyete uygun bir miktarın ödenmesine karar verilecek. Kamu kurum ve kuruluşları, Yüksek Soruşturma Kurulu ve Yüksek Adalet Divanı’na ait her türlü arşivlik ve arşiv belgesini maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 30 gün içinde TBMM Başkanlığına devredecek. Düzenleme, 27 Mayıs 1960’tan itibaren geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girecek. Kanun hükümlerini Cumhurbaşkanı yürütecek.