Musaddık'ın devrilmesinde yeni bilgiler: İran'a komünizm gelmesin diye...

İngiltere'nin -MI6'in- Musaddık'ı devirmek istemesinin ana nedeni, hükümetinde Komünist Parti'si Tudeh'ten sadece bir bakan olmasına rağmen, onun eninde sonunda Sovyet etki alanına gireceğinden kuşkulanılmasıydı.

İngiltere’nin Dış İstihbarat Servisi MI6’nın bir ajanının 1980’lerde verdiği ancak ilk kez şimdi yayınlanan bir mülakat, İngiltere’nin 1953’de İran Başbakanı Muhammed Musaddık’ın devrilmesi ve onun yerine Şah’ın iktidara getirilmesindeki rolüne dair yeni bilgiler ortaya çıkardı.

Şimdiye kadar yayınlanmamış mülakat, bir belgesel için yapılan araştırma sırasında ortaya çıktı. Bu anlatılara göre, Musaddık’ın devrilmesinin ve yerine Şah’ın iktidara getirilmesinin ardından ‘İran’a komünizm gelir’ korkusu yatıyor.

Musaddık’a darbeyle ilgili operasyonu bizzat yöneten ajan Norman Darbyshire, İngiliz istihbaratının ABD’yi bu konuda işbirliğine ikna etmesinin yıllar aldığını, bu süreç içinde MI6’in çok sayıda ajan devşirdiğini ve İran parlamentosu mensuplarına bisküvi kutularına saklanmış paralarla rüşvet verdiğini anlatıyor.

MI6 ve ABD Merkezi Haberalma Teşkilatı’nın (CIA) bu dönemde ajan listelerine almayı başardığı kişiler arasında Şah Rıza Pehlevi’nin kızkardeşi de var. Kızkardeşi, darbe konusunda pek istekli olmayan Şah’ı ikna etme işini üstlenmiş.

Darbe operasyonunu üslendiği Kıbrıs’tan yöneten, MI6 İran büro şefi Norman Darbyshire “Plan, kentteki (Tahran) kritik noktaların Şah’a sadık olduğunu düşündüğümüz birlikler tarafından ele geçirilmesiydi. Radyo istasyonu vesaire, klasik bir plandı” diye anlatıyor.

Şah, 1951 yılında İran parlamentosunda büyük çoğunluğu elde eden Muhammed Musaddık’ı başbakan olarak atamıştı.

Musaddık’ın başbakanlığa gelir gelmez ilk icraatlarından biri Anglo-İran Petrol Şirketi’ni (daha sonra BP oldu) millileştirmek olmuş, bu da İngiltere ile İran arasındaki ilişkilerde bir krizin doğmasına sebep olmuştu.

Fakat Norman Darbyshire’a göre, İngiltere’nin -MI6’in- Musaddık’ı devirmek istemesinin ana nedeni, hükümetinde Komünist Parti’si Tudeh’ten sadece bir bakan olmasına rağmen, onun eninde sonunda Sovyet etki alanına gireceğinden kuşkulanılmasıydı.

BBC Türkçe‘nin The Guardian‘dan aktardığına göre, Darbyshire bugün yayınlanan tanıklığında “Ben buna gerçekten inanıyorum çünkü Musaddık bayağı zayıf bir karakterdi. Bir kez iyi eğitilmiş Komünist Parti mensuplarını aldın mı gerisi uzun sürmezdi. Biz, onun komünizme karşı bir tür savunma duvarı olduğu yolundaki Amerikan yaklaşımına katılmıyorduk. Uzun vadede komünistler tarafından etki altına alınabileceğini düşündük” diyor.