Orhan Kemal’in TKP’den geçen yolu

Adana’da doğdu Orhan Kemal, hayatının bir bölümünü Suriye ve Lübnan’da sürgünde geçirdi, ideolojik görüşleri sebebiyle defalarca hapislere girdi çıktı ama bunlara, olan biten tüm olumsuzluklara rağmen, Türkiye’deki kır ve kent emekçilerinin sesi olmaya devam etti.

Hamallık, matbaa işçiliği, dokumacılık, çırçır fabrikalarında işçilik, inşaat ameleliği, kâtiplik; hepsini yaptı. Toplumcu gerçekçi romanları kitlelerin bilinçlenmesinde, adı öyle konmasa da proleter bir edebiyatın oluşmasında büyük pay sahibi oldu. Açık ve netti; kapitalizmin, ağaların, bezirganların karşısındaydı onun romanı ve öyküsü. Ama bunların karşısında olan sadece eserleri değil, bizzat kendisiydi de. Orhan Kemal yoldaş, bir komünistti ve TKP üyesiydi.

1938 yılında askerliğini yaparken Nazım Hikmet ve Gorki okuduğu için “ecnebi rejimler lehine propaganda” ve “eratı isyana muharrik”ten 5 yıl hapse mahkûm edilen Türk edebiyatının ustası, 1940’ta Bursa Cezaevinde tanıdığı Nazım Hikmet sayesinde TKP üyesi oldu. Aralarında neredeyse bir usta-çırak ilişkisi başladı; Nazım Hikmet’ten ekonomi-politik, felsefe, Fransızca ve edebiyat dersleri alan usta, ilk şiirlerini ve öykülerini yazmaya koyuldu.

Hapisten çıktıktan sonraysa TKP Adana il sekreterliği görevinde bulunup örgütlü mücadeleye katıldı. Demokrat Parti istibdadını yeren roman ve öyküleriyle halka gerçeğin yolunu göstermeye çalıştı. 1966 yılında, yani ölümünden dört yıl önce, “komünist hücre çalışması yapmak” suçundan tekrar hapse girdi. Burası çok önemlidir, çünkü günümüzün örgütlü ve partili olmaktan ölesiye korkan entelektüellerinin aksine, Orhan Kemal kariyerizm uğruna daha iyi bir dünya kurma hayalinden vazgeçmemiş ve sosyalizm için örgütlü mücadele vermeye devam etmiştir. Bu tavır, bize hâlâ umut olmaktadır.

Evet, bir gün devran dönecek, ama devran dönsün diye bekleyenlerle değil; Orhan Kemal gibi devranın dönmesi için çalışanlarla.