Peki ama Fatih’in portresi neden Londra’da?

HABER MERKEZİ

İBB tabir-i caizse AKP iktidarına tablo hamlesiyle yeni bir gol attı. “Fetih, tarih, Osmanlı ve ecdat” iç siyasette ve bazı başlıklarda dış siyasette olabildiğince kullanılırken; Ayasofya gündemi ve namaz ile tabana safları sıklaştırma çağrısı yapılmışken; İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu Fatih’in ünlü portresinin müzayedesini takip edip satın aldı.

İyidir, kötüdür, gereklidir, gereksizdir tartışmasından ziyade ortadaki iki yüzlülüğe değinmek gerekiyor. Zira benzer bir hamleyi AKP yapsa idi, ecdada böyle sahip çıkılır; “İstanbul’un Fatih’inin portresi müzayede salonlarına mı bırakılacaktı?” gibi savlarla bu satın alıma sonuna kadar sahip çıkılacak, övgüler düzülecekti. Şimdi “elin gavurunun yaptığı tablo” oldu.

Nitekim Anadolu Ajansı, İngiltere’de müzayede evinde bulunan Fatih Sultan Mehmet portresinin 770 bin sterline satıldığına dair haberi büyük bir coşkuyla geçip; satın alana dair bir bilgi vermedi. Tabloyu İmamoğlu’nun aldığının ortaya çıkmasıyla haber apar topar kaldırıldı.

Belki AA da şaşırdı, “bu pas İmamoğlu’na nasıl verildi” diye.

Biz bu çekişmeden ziyade başka bir noktaya dikkat çekmek isteriz, Fatih’in portresi Londra’da ne arıyor?

İtalyan Ressam Gentile Bellini’nin, Rönesans’a ve resim sanatına ilgi duyan Fatih Sultan Mehmet’in talebiyle Saray’a davet edildiği, iyi bir protokolle ağırlandığı, portreler çizdirildiği biliniyor.

Prof. Dr. Halil İnalcık hoca, bu portre de dahil olmak üzere pek çok eserin Fatih’in ölümünden sonra 2. Bayezid’in emriyle Saray’dan çıkarılıp pazarlarda satıldığını yazıyor.

Fatih’in alkol ve afyon bağımlısı iken tövbekar olan ve dindar bir biçimde hayatının kalanını sürdüren oğlu 2. Bayezid’ın şeriata aykırı ve yasak olduğu gerekçesiyle bilhassa fotoğrafların ve heykellerin Saray dışına atıldığı tarih kitaplarında yerini alıyor.

‘Avni’ mahlasıyla şiirler yazan Fatih’in başta resim olmak üzere, plastik sanatlara da ilgisi oğlu 2. Bayezid’le çatışmaya sebep verecek cinstendir. Sadece bugün konuşulan Bellini portresi değil, Fatih’in kabartma portreleri, meşhur “gül koklayan Fatih” minyatürü Fatih’in resim sanatına ilgisini fazlaca gösteriyor.

Fatih’in, İstanbul Anlaşması’na mahsuben torunlarından birinin İstanbul’daki sünnet merasimi için Venediklilerden ressam, heykeltıraş ve hatta bronz dökümcüsü göndermelerini istediği Bellini ile de yolunun böyle kesiştiği belirtiliyor ve tarih 1479.

Gentile Bellini’nin Fatih’in misafiri olarak İstanbul’da bulunduğunu aktaran kişi Eğriboz seferinde esir alınan ve İstanbul’a getirilerek Şehzade Mustafa’nın hizmetine verilen bir Venedikli Angiolello. Giovanni Maria Angiolello, Fatih’in sanata düşkünlüğünü ve Bellini’nin konukluğunu yazmakla kalmıyor; bu eserlerin akıbetini de anlatıyor.
Angiolello, Bellini tarafından İstanbul’da pek çok tablo yapıldığını ve hepsinin saraya konulduğunu, Fatih’in ölümünden sonra ise Sultan Bayezid tarafından pazarlarda sattırıldığını aktarıyor.

Angiolello, Sultan Bayezid’in babası Fatih’i inançsızlıkla suçladığını da iddia ediyor.

Dolayısıyla bugün müzayede kovalanarak satın alınan, “tarihe ve ecdada asıl ben sahip çıkıyorum” mesajı verilen tabloyu pazarlarda satan sofu yaşam süren ve babasıyla ters düşen 2. Bayezid’den başkası değildir.

Venedikli rahip Francesco Suriano’un aktardığına göre, Bayezid, Fatih’in koltuğuna oturur oturmaz; babasının yaptırdığı resimler de dahil, Saray’daki bütün resim ve heykelleri pazarda sattırıyor. Fatih’in Bizans’tan kalma önemli eserleri Saray’da tuttuğu hatta bu eserleri Bellini’ye de gösterdiği aktarılıyor.

Bellini’nin gördükleri, Fatih’in muhafaza ettikleri Bayezid’in pazarda sattırdıkları aynı eserler. 2. Bayezid’in babasından kalan ve içinde 24 tane Meryem Ana ile yüzlerce Bizans Aziz’inin resmi bulunan İkonaları ve diğer objelerin 1489 yılında bir envanterini çıkartarak Fransa kralına satmayı teklif ettiği de yazılıyor.

Bayezid, pazarda satılacaklarla alıcıya özel teklifle iletilecek eserleri de tasnif etmiş durumda yani.

İşte ecdatlardan Fatih’in özel isteğiyle çizdirdiği, oğlu Bayezid’in günah diye pazarlara düşürdüğü, AKP alsa “ecdada sahip çıktı” olacakken; İmamoğlu alınca ‘elin gavurunun çizdiği tablo’ olan eserin yüzyılları bulan serüveni…

Kaynak:

Giovanni Maria Angiolello, Fâtih’in İçoğlanı Anlatıyor: Fatih Sultan Mehmet, Profil Yayınları,

Caroline Campbell / Alan Chong; Bellini and East , The National Gallery of Art

Halil İnancık, Osmanlı İmparatorluğu, YKY