Yurttaşa dağıtılamayan maskeler yurt dışına ihraç edilmiş

Türkiye’de parayla satışının yasaklandığı, insanların evine kapandığı dönemde, ücretsiz dağıtımının yapılamadığı Mart ve Nisan aylarında yurt dışına 14 milyon maske ihraç edildiği ortaya çıktı.

Covid-19 pandemisi ile birlikte cerrahi ve koruyucu maske en temel günlük ihtiyaçlardan birisi haline geldi. Üretim ve tedarikle ilgili sorunlar pandeminin başlangıcından bu yana büyük ölçüde giderilmiş olsa da maske ve koruyucu ekipmanlara erişim özelikle mart ve nisan aylarında tüm dünyada önemli sorunlardan birisiydi.

ANKA Haber Ajansı’nda yer alan habere göre, Mart ve nisan aylarında Türkiye’den 13 milyon 927 bin 653 maske 12 milyon dolara ihraç edildi. Vatandaşlara maske dağıtımının bir türlü organize edilemediği günlere ilişkin gümrük kayıtları, özel izinlerle ilgili soruları da beraberinde getirdi. Yurtdışına satılan maskelerin yarısı Sağlık Bakanlığı’na Uluslararası Sağlık Hizmetleri Anonim Şirketi (USHAŞ) tarafından ihraç edildi.

Türkiye’de parayla maske satışının yasak olduğu bu dönemde Kuveyt, Kırgızistan, Somali, Bulgaristan ve Almanya’ya devlet şirketinin yaptığı ihracattan USHAŞ 5 milyon dolardan fazla gelir elde etti.

Mart ve Nisan aylarında 26 şirket maske ihracat izni alabildi. Bu şirketlerden bazıları şöyle:

ALÜMİNYUMDAN MASKEYE

Ümraniye’de bulunan bir cam ve alüminyum ve marangoz imalathanesi 15 gün içinde şirket kurup gerekli izinleri alıp temin ettiği maskeleri sattı.

12 Mart günü dış ticaret yapabilmek için kurulan Goldkap Dış Ticaret şirketinin tescil belgesi Ticaret Sicil Gazetesinde 16 Mart’ta ilan edildi, adresinde alüminyum doğrama ve marangozhane bulunan şirket, 11 gün sonra, 24 Mart günü gerekli izinleri aldı. 3 gün sonra da uçakla Arnavutluk’a 200 bin adet koruyucu maskeyi tanesi 3 Euro’dan gönderdi.

15 gün içinde 600 bin Euro’luk maske ihracatı gerçekleştiren şirketin yetkilisi “Biz maske imalatı yapmıyoruz, al-sat yapıyoruz. Gerekli izinleri aldık, ihracatımızı yaptık.”

“Türkiye’nin Sağlıklı Nefesi” sloganı ile 2014’te Zonguldak’ta kurulan ‘MFA Maske’ şirketinin sahibi Mehmet Uzun. AKP üyesi olan Uzun Zonguldak Belediye Meclis Başkanvekilliği görevini de yürütüyor.

Şirket, Mart-Nisan aylarında 955 bin 360 adet cerrahi tek kullanımlık ve N95 maske ihracı yaptı, 3 milyon 877 bin 697 dolar 59 sent gelir elde etti. MFA Slovakya, Romanya ve Almanya’ya maske ihraç etti.

DMC Özel Sağlık şirketi 1 milyon 170 bin adet cerrahi maske ihracatı yapıp 340 bin 592 dolar gelir elde etti. Romanya, Bulgaristan, Hırvatistan’a maske ihraç eden şirketin sahibi Cansu Ayaz. Ayaz’ın babası Durmuş Ayaz, 2004 yerel seçimlerinde Mersin Bozyazı ilçesinde CHP’den belediye başkan adayı oldu. Ancak, iki partiye üye olduğu belirleyince YSK Ayaz’ın üyeliğini düşürdü. Bunun üzerine Ayaz kızı Cansu Ayaz ile birlikte AKP’ye üye oldu. Ayaz’ın eski bir bakanın oğlu ile birlikte ticari ortaklığı bulunduğu ileri sürülüyor.

ALBAYRAKLAR

Yeni Şafak ve Tvnet gibi medya kuruluşlarını barındıran Albayrak Şirketler Grubu bünyesindeki Albayrak Turizm şirketi 20 Nisan’da Gine’ye 20 bin Euro karşılığında 20 bin maske ihracatı gerçekleştirdi.

AKP’ye yakınlığıyla bilinen Kanık ailesine ait Kocaeli’ndeki Öz-Ka Lastik ve Kauçuk şirketi de Rusya’ya 10 bin adet maske sattı.

Daha önce şehirlerarası otobüs işletmeciliği yaparken tekstil şirketi kuran Emrah Keti 6 Nisan’da 20 bin maskeyi İzmir Serbest Bölgesine sattı. Ancak 2 gün sonra, 8 Nisan’da ‘Emotex Tekstil Dış Ticaret Şirketi’ adında şirket kurması dikkat çekti.

ESKİ BAKAN ‘MASKE’ İŞİNE GİRDİ

Eski ekonomi bakanlarından Nihat Zeybekçi de maske işine girdi. Zeybekçi’nin 1994 yılında havlu ve bornoz üretmek amacıyla kurduğu Turkuaz Tekstil’in de faaliyet alanında değişiklik yapıldı ve “maske,(…) eldiven, koruyucu, kolluk, galoş (…)” ibareleri eklendi.

Türkiye’de kişisel koruyucu donanım statüsünde olan koruyucu maskelerin seri imalatı, taşınması ve depolanması Kişisel Koruyucu Donanımlar Yönetmeliğine göre, AB standartlarının sağlanmasının, ürün numunelerin kontrol edilip onaylanması ve imalatçının üretimin homojenliğini sağlayabileceği kalite kontrol sistemini onaylatabilmesi ve CE sertifikası alabilmesinin ardından mümkün olabiliyor.

ÖNCE USHAŞ SONRA DMO YETKİLENDİRİLDİ

6 Nisan’da Türkiye maske satışı yasaklandı ve ücretsiz dağıtılacağı açıklandı. Maske üretim ve dağıtımında Sağlık Bakanlığı bünyesinde USHAŞ yetkilendirildi, maskenin PTT aracılığıyla dağıtılacağı bildirildi. Bu sürede şirketlere ihracat ettikleri maske miktarı kadar devlete hibe koşulu getirildi.

Çok sayıda üretici ihraç için başvururken bir süre sonra yetki Devlet Malzeme Ofisi’ne devredildi.