19 Ağustos 1919: Afganistan Britanya'dan bağımsızlığını kazandı
Afganistan, Birinci Dünya Savaşı sonrasında sömürgelerinde zayıflayan İngiltere’ye karşı verdiği mücadeleyi zafer ile sonlandırarak 19 Ağustos 1919’da bağımsızlığını ilan etmiştir.
Afganistan, özellikle Hindistan’a giden yolun üzerinde bulunması nedeniyle Çarlık Rusya’sı, Napoleon Fransa’sı ve İngiltere tarafından üzerinde hakimiyet kurulmaya çalışılan bir bölgedir. İngiltere, Afganistan’ı Çarlık Rusya ile tampon bölge olarak gördü, Rusya’nın Orta Asya politikasına müdahale etmemeye karşılık Afganistan-Pakistan bölgesine karışılmamasını istedi. Çarlık ’tan gelecek herhangi bir saldırıya karşı bu bölgeyi nüfuzu altında tutmaya çabaladı.
19. yüzyılın sonlarına doğru İngiltere ve Çarlık Rusya’sının arasında kalan Afganistan her iki komşusu ile iyi geçinmeye çabaladı fakat ülkenin güneyinde yaşayan kabileler, İngilizlerin kötü muamelesi nedeniyle Kral Abdurrahman Han’ın itidal çağrısına rağmen ayaklanmış ve halen bugün de büyük tartışmalara sebep olan Durand Antlaşması imzalanmıştır.
DURAND ANTLAŞMASI
Çarlık Rusya’sının Orta Asya’da hakimiyet kurması ve İngiltere’nin Hindistan’ı sömürgeleştirmeye başlaması sonucunda iki büyük devletin arasında kalan Afganistan, sınır bölgesinde yaşanan ayaklanmalar sonucunda İngiltere için çözülmesi gereken bir sorun halini almıştır. Bu nedenle Britanya devleti sürekli olarak kendisine sorun yaratan bir takım Peştun kabilelerinin büyük bir bölümünü kendi sömürgesindeki Hindistan sınırları içerisine dâhil eden Lahor (1838) ve Gandomak (1879) antlaşmalarını Afgan yönetimine kabul ettirmiştir. Bu antlaşmalar ile Swat, Bajaur ve Chatral gibi bölgeler Hindistan’a bırakılmasına rağmen bölgedeki sorunların çözümü konusunda bir ilerleme kaydedilememiştir
12 Kasım 1893’te bugünkü Afganistan’ın güneydoğusundan güneybatısına uzanan sınırları çizerek İngiliz sömürgesi altındaki Hindistan’dan ayırmıştır. Bu sınır anlaşması her ne kadar Peştun kabilelerini iki ülke arasına bölmüş olsa da ve günümüze kadar sorun teşkil etse de halen geçerliliğini korumaktadır.
BAĞIMSIZLIK
İki ülke arasında denge siyaseti izleyen Afganistan, 1. Dünya Savaşından hemen önce bağımsızlık talebinde bulunur fakat İngilizler savaşı bahane ederek bu isteği dikkate almaz. Nisan 1919’da başlayan Afgan- İngiliz savaşında başarı elde eden Afganlar, 3 Haziran 1919’da yapılan anlaşma ile İngilizlerin ülkeden çekilmesini sağlamış ve Afganistan, tek taraflı olarak bağımsızlığını İngiliz Hindistan genel valiliğine bildirmiştir.
Emperyalist İngiltere, bu tek taraflı bağımsızlık ilanı sonrasında tekrardan Afganistan topraklarına saldırsa da başarılı olamamış ve bu sefer kesin olarak Afganistan bağımsızlığını 19 Ağustos 1919’da ilan etmiştir.
