25 Ağustos 1965: Onat Kutlar öncülüğünde Sinematek kuruldu
“12 Mart ve sonrası dönemde sıkı bir sansüre uğrayan Sinematek, özellikle Sovyet filmlerini yayınlarken sansür kurulunun hedefi haline geldi. Herhangi bir Rusça kelimenin sinema perdesine yansımasına tahammül edemeyen sansür kurulu, pek çok kez filmlerin gösterime girmesine engel oldu.”
Sinematek Derneği, 25 Ağustos 1965’te Onat Kutlar ve beraberindeki 15 kişi tarafından İstanbul’da kuruldu. Kuruluşundan itibaren sinema ile ilgili pek çok alanda çalışmalara imza attı. Her ne kadar Avrupa’da bulunan benzerleri gibi büyük bir film arşivi oluşturamamış olsa da Türkiye çapında sinema kulüpleri kurulmasına öncülük etti. Sinematek Derneği’nin öncülüğünde İstanbul ve Ankara’da 7 ayrı sinema kulübü kuruldu.
Sinematek Derneği, ticari sinemalarda gösterilmesi imkansız olan pek çok filmi perdelere taşıdı. Bununla birlikte sinemanın sanatsal yönünü ortaya koymak için sinemayla ilgili paneller, açık oturumlar, konferanslar, tartışma toplantıları ve sergiler düzenlendi, birçok yabancı sinemacı konuk olarak davet edildi. Davet edilen sinemacılardan en önemlisi Fransız Sinematek’ inin yönetmeni Henri Langlois’dir. Langlois, Fransız Sinemasının 75 yılına özel hazırlanan toplu gösteriyi bizzat sundu.
Kuruluşundan itibaren sinema okulu olma görevini yerine getiren Sinematek, bünyesinde barındırdığı kütüphane ve düzenli olarak yayınladığı “Yeni Sinema” dergisi ile pek çok teorik tartışmaya öncülük etti. Sinema ile ilgili kitapların yazılmasına öncülük eden Sinematek Derneği, pek çok yazarın, sinema hakkında araştırmalarına katkı sağladı.
12 Mart ve sonrası dönemde sıkı bir sansüre uğrayan Sinematek, özellikle Sovyet filmlerini yayınlarken sansür kurulunun hedefi haline geldi. Her hangi bir Rusça kelimenin sinema perdesine yansımasına tahammül edemeyen sansür kurulu, pek çok kez filmlerin gösterime girmesine engel oldu. 12 Eylül darbesi ile ilk kapatılan kurumlardan olan Sinematek, Türkiye sinemasının gelişmesinde önemli bir dönüm noktasıdır.
