Onur Yayınları
12 Eylül faşist darbesinin ardından iki kardeş ‘yasak kitap’ nedeniyle gözaltına alınır. ‘Yasak kitap’ yine bir bilim kitabı, Engels’in Doğanın Diyalektiği’dir. Tarih 7 Kasım 1980. İlhan Erdost 36 yaşındayken bir askeri araç içinde dört er ve bir astsubay tarafından dövülerek katledilir.
Bir ülkenin bilimsel gelişmişliği ile popüler bilim kitaplarının yaygınlığı arasında doğrudan bir bağlantı vardır. Toplumla bilim arasındaki iletişimin dolaysız yollarından birisidir bilim kitaplarının yayınlanması ve okunması. Örneğin, Metis yayınları bilim dizisine başlarken amaçlarını şöyle açıklıyordu: “Bilimle ilişkimizin pasif birer teknoloji tüketicisi olmakla sınırlı kalmasının, bilim karşısındaki bu ‘yabancılığın’, insanlığın bütün diğer maceralarına yabancı kalmayı beslediğini düşünerek, bilimsel gelişmeler karşısında eleştirel bir merakı teşvik etmek, bilimin salt uzmanlara bırakılamayacak kadar önemli ve yaratıcılığı kışkırtan boyutları olduğunu hatırlatmak istiyoruz.”
Durum böyle olunca, bilim kitapları yayınlamanın, daha doğrusu bilim yayıncılığının sol bir uğraş olduğunu saptamak gerekiyor. Zaten ülkemizde Evrensel Basım Yayın’ın KHK ile kapatılmasının ardından kurulan Ginko Bilim ile Bilim ve Gelecek’in, bilim kitapçılığının günümüzde öncülüğünü yapmaları rastlantı değil.
Geçmişte de öncülük, adı üzerinde, Sol Yayınları’ndan gelmişti. Bence kuruluş öyküsünü ve sonrasını anımsamakta yarar var:
Sol Yayınları’nı 1965 yılında Muzaffer Erdost kurar. Esas misyonu, Marksist klasikleri Türkçe yayınlamaktır. Daha sonra kardeşi İlhan Erdost da kendisine katılır. Tahmin edilebileceği gibi yayınevi üzerinde hiç eksilmeyen bir baskı vardır. Saldırılar, mahkemeler, kitapların toplatılması, yasaklanması, mali yaptırımlar sürer gider. 1973 yılında Muzaffer Erdost yine hapisteyken, görüş günlerinde “ideolojik kitaplar dışında bilimsel kitaplar” basacak bir yayınevi kurmaya karar verirler. Her görüş gününde düşünceyi biraz daha olgunlaştırarak, adının Onur Yayınları olmasına, amblemin biçim olarak Sol Yayınları’na benzemesine, kapak yazılarının ayrı karakterde ama aynı düzen içerisinde basılmasına, sırttaki yuvarlak nokta yerine kare nokta konmasına kadar her ayrıntıyı konuşurlar. Aynı yıl, Charles Darwin’in İnsanın Türeyişi Sevim Belli çevirisiyle borç harç basılır.
Bence burada vurgulanması gereken en önemli nokta, yeni bir yayınevi kurmayı düşünen Erdost kardeşlerin aklına ilk gelenin başka bir alan değil de bilim kitapları olmasıdır. Sonra, Onur Yayınları kısa süre içerisinde kitap sayısını artırır ve Darwin’den Seksüel Seçme, Türlerin Kökeni; İbni Haldun’dan üç ciltlik Mukaddime; Einstein’dan Fiziğin Evrimi, Vasilyev’den Madde ve İnsan basılır.
Sonrası hüzünlüdür. 12 Eylül faşist darbesinin ardından iki kardeş ‘yasak kitap’ nedeniyle gözaltına alınır. ‘Yasak kitap’ yine bir bilim kitabı, Engels’in Doğanın Diyalektiği’dir. Tarih 7 Kasım 1980. İlhan Erdost 36 yaşındayken bir askeri araç içinde dört er ve bir astsubay tarafından dövülerek katledilir. O tarihten sonra Muzaffer Erdost, kardeşinin ismini de alarak Muzaffer İlhan Erdost olur.
Her yıl 7 Kasım’da, İlhan Erdost’un katledildiği gün (Kitap/İlhan Günü) Sol ve Onur Yayınları yüzde elli indirimle satılıyor. Ahmet Telli’nin dizeleriyle:
Yine el basacaksın o kitaplara
Dostun, kardeşin, aydının el basacak
Bir şeyi hiç unutmayacak üniversiteli genç
Bedeli canla ödenmiştir elindeki kitabın.
Bahsettiğim kitaplar ve daha fazlasının yeni baskıları kitapçılarda var; 7 Kasım’ı beklemeden edinilebilir.
Not: Muzaffer İlhan Erdost’u da yaklaşık bir yıl önce, 25 Şubat 2020’de kaybettik.
