Türkiye’de mülteciler: Rakamlar ve gerçekler

Vedat Aktan

Türkiye’de İçişleri Bakanlığı tarafından kayıt altına alınmış geçici koruma statüsündeki Suriyeli sayısı Nisan ayı itibarıyla bir önceki aya göre 7 bin 794 kişi artarak toplam 3 milyon 762 bin 385 kişi oldu. Bu artış yılbaşından bu yana 25 bin 16 kişi artmış oldu. Nisan ayı itibarıyla geçici barınma merkezlerinde kalan Suriyelilerin sayısı 50 bin 702 kişi olarak açıklandı. Bu sayı geçen ay (24 Mart 2022) 50 bin 873 kişi, 2021’in başında 58 bin 752, 2020’nin başında 63 bin 247 kişi, 2019’un başında 143 bin 558 kişi, 2018’in başında ise 228 bin 251 kişi olarak açıklanmıştır. Suriyelilerin yalnızca %1,4’ü kamplarda yaşıyor. 21 Nisan 2022 tarihi itibarıyla şehirlerde yaşayan Suriyeli sayısı 3 milyon 711 bin 683 kişi olarak açıklandı. Şehirlerde yaşayan Suriyeli sayısı geçen aya göre 7 bin 965 kişi arttı. Kısacası Suriyelilerin %98,7’si şehirlerde yaşıyor.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu 31 Mart 2022 tarihi itibarıyla 200 bin 950 Suriye uyruklu kişinin Türk vatandaşı olduğunu açıkladı. Bu kişilerin 87 bin 296’sı 18 yaşın altında bulunuyor. Türk Vatandaşlığı verilen Suriyeli sayısı en son 31 Aralık 2021 tarihinde 193 bin 293, 30 Aralık 2019 tarihinde ise 110 bin olduğu açıklanmıştı. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu 31 Mart 2022 tarihi itibarıyla olası bir seçim olması durumunda 113 bin 654 Suriyelinin oy kullanma hakkı olduğunu açıkladı. Nisan 2022 tarihinde İçişleri Bakanı Süleyman Soylu tarafından yapılan açıklamada 2016’dan bugüne kadar 19 bin 336 Suriyelinin asayiş sorunları sebebiyle sınır dışı edildiğini açıkladı.
Afganlar ikinci sırada bulunuyor

Resmi rakamlara göre, bugün farklı ülkelerde 2,6 milyon Afgan mülteci ve sığınmacı bulunuyor. Afgan mültecilerin büyük bir bölümü ise, İran ve Pakistan’da yaşıyor. Ancak Türkiye de 2000’li yıllardan beri Afgan göçmenlerin “göç güzergâhı” üzerinde bulunan bir ülke. Bunun yanında, pek çok Afgan Türkiye üzerinden Avrupa’ya geçmek için de ülkemize geliyor.

Bu kesim, düzensiz göçmen kategorisinde yer alıyor. Ülkede kaydı olanların bir kısmı uluslararası koruma statüsü için başvurmuş olanlar. 2014-2021 yılları arasındaki dönemde yakalanan düzensiz Afgan göçmenlerin sayısının 2018 yılında 100 bin 841 sayısıyla büyük bir sıçrama gösterdiği ve 2019’da daha da artarak 201 bin 437 olduğu görülüyor. Göç İdaresi Türkiye’de 2020 yılında en fazla uluslararası koruma başvurusu yapanlar Afgan uyruklular oldu. 2020 sonu itibariyle 22 bin 606 Afganistanlı, Türkiye’de uluslararası koruma başvuru yaptı.

Ülkemizde Suriyeliler dışında, “Uluslararası Koruma” altında olan ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği tarafından üçüncü ülkelere gönderilmeyi bekleyen Asya ve Afrika kökenli mültecilerin durumuna da (320 bin) rakamlar ile bildiriliyor.

-Göç İdaresi’nin son olarak 26 Ağustos 2021 tarihinde güncellediği verilerine göre, Türkiye’de ikamet izni ile yaşayan 1 milyon 200 bin 835 yabancı bulunuyor.
-İkamet izni ile Türkiye’de bulunan yabancıların önemli bir bölümü İstanbul’da yaşıyor. Bu izinle İstanbul’da yaşayanların sayısı 622 bin 422.
-İlk beş kente bakıldığında İstanbul’u 121 bin 357 ile Antalya, 104 bin 366 ile Ankara, 42 bin 512 ile Bursa ve 29 bin 269 ile Mersin takip ediyor.
-Bu izinle Türkiye’de yaşayan yabancıların uyruklarına bakıldığında Afganistanlılar sekizinci sırada bulunuyor. Ülkede ikamet izni sahibi 53 bin 195 Afganistanlı yaşıyor.
-Bu kişilerin 40 bin 793’ü kısa dönem ikamet izni ile 4 bin 515’i ise öğrenci ikamet izni ile Türkiye’de bulunuyor.

Son dönemdeki en yoğun “düzensiz göç” haberleri ise Pakistanlılara dair. Uzmanlar, Türkiye’nin 2016 ve 2017’den itibaren Pakistanlı göçmenlerin en fazla göç ettiği 3. ülke konumuna geldiğini belirtiliyor. 2020 yılında Türkiye’den sınır dışı edilen Pakistanlı sayısı, 4.925. Göç İdaresi Başkanlığı’nın açıklamasına göre, 2022’nin ilk 4 ayında sınır dışı edilen Pakistanlı sayısı 4.206. Yani, 2022’nin sadece ilk 4 ayında 2020 yılının tamamındakine yakın Pakistanlı sınır dışı edildi. Bu durum, Pakistanlı düzensiz göçmenlerin sayısındaki artışı gözler önüne seriyor. Ülkeye yasa dışı yollarla giriş yapan ve hiçbir kaydı olmayan bir kesim olduğu anlaşılıyor.

Afganları 5 bin 875 başvuruyla Iraklılar, Bin 425 başvuruyla İranlılar takip etti.

Türkiye’de Suriyeli göçmenlerin dışındaki düzensiz göçmenlerin sayısı tam olarak bilinmiyor. Bunun sebebi düzensiz göçmen statüsündeki bu insanların Türkiye’yi bir geçiş üssü olarak kullanmasından kaynaklanmaktadır. Yasadışı yollar ile Avrupa ülkelerine gitmek isteyen bu toplam kayıt altında tutulmasında büyük zorluklar vardır. Sınır girişlerinde yâda Avrupa sınırlarına giriş esnasında yakalanan ve geri gönderilen mültecilerin sayısını bilebiliyoruz. Bunun dışındaki toplamın Türkiye sınırları içerisinde nasıl yaşadığı, hangi işlerde çalıştığı, geçimlerini nasıl sağladıkları gibi sorular cevapsız kalmaktadır. Ciddi bir kısmının çok ucuz iş gücü olarak çalıştırılıp sokağa bile çıkarılmadıkları söylenmektedir. Aynı zamanda bunu kendilerinin de tercih ettiği ve yakalanma korkularının bunda etkili olduğu düşünülmektedir. Geri kalan kısmı BM mülteci komiserliğine kayıt yaptırdıklarını bildirmektedir. Türkiye’deki göçmenlerin nasıl entegre olacakları kaçının geri döneceği gibi tartışmalar ise başka yazıların ve daha uzun tartışmaların konusu olmuş durumda. Eldeki veriler düzensiz göçmenlerin ve mültecilerin sadece %3.8 inin ülkelerine geri döndüklerini göstermektedir. Zorunlu göçlerde ülkeye gelen sermaye birikimleri ve bunun ülkeye entegrasyonu ile birlikte geri dönmeyecek kısımların en net kısmını oluşturmaktadır.