Hafıza-i Beşer | Behice Boran 115 yaşında!

Behice Boran’ı doğumunun 115. Yıl dönümünde saygı ve özlemle anıyoruz…

Türkiye sosyalist hareketinin öncü isimlerinden Behice Boran, 1 Mayıs 1910 yılında Bursa’da dünyaya geldi. Orta okul ve liseyi okuduğu Robert Koleji’ni birincilikle tamamladı ve sonrasında istediği öğretmenlik mesleğine başladı. Yaklaşık bir yıl sonra Amerika’dan gelen burs teklifi ile Amerika’ya sosyoloji eğitimi almaya giden Boran’ın Sosyoloji bilimini seçmesinin tek nedeni mücadelesini verdiği toplumu daha iyi öğrenmek istemesindendi.

Amerika’da aldığı sosyoloji eğitimi beklentisini karşılamayan Boran, eğitiminin son yılında Marksizm ile tanıştı ve 1939 yılında Türkiye’ye geri döndüğünde ise artık kendisini Marksist olarak tanımlamaktaydı. Behice Boran’ın ideolojik olarak edindiği bu kimlik 1942 yılında Türkiye Komünist Partisi üyesi olmasıyla sonuçlandı. Akademi hayatını Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde sosyoloji doçenti olarak sürdüren Boran akademide kaldığı dönem boyunca Türkiye’nin siyasi ve toplumsal yapısı üzerine çalışmalar yaptı. Aynı zamanda alışılagelmiş öğretim tarzının dışında öğrencilerine teorik eğitimin yanında eleştirel birbakış kazandırmak için saha çalışmaları da yaptırdı. Fakat bu çalışmaları devlet tarafından engelleniyordu. Ve sonrasında Boran, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nden atıldı.

1951 yılına gelindiğinde Barışseverler Derneği’nin başkanı oldu, bu dönemde kendisine yurtdışından bir çok öğretim görevliliği teklifi gelse de Behice Boran bu teklifleri reddederek Türkiye’de kaldı. Yine bu yılda Boran, Barışseverler Derneği adına Kore’ye asker gönderilmesine karşı bildiri yayınladı ve 15 ay tutuklu kaldı.

Behice Boran, 1962 yılında Türkiye İşçi Partisi’ne katıldı. Bu dönem Boran’ın Türkiye sosyalist hareketi içerisinde Sosyalist Devrim stratejisini inşa ettiği dönem olarak bilinmektedir. 1965 yılında yapılan seçimlerde TİP’ten aday olarak Şanlıurfa vekili seçildi. 1970 yılında Türkiye İşçi Partisi Genel Başkanlığına getirilmesi ise Mehmet Ali Aybar ile parti içerisinde yaşadığı tartışmalar sonucunda Aybar’ın önce parti başkanlığı daha sonra parti üyeliğinden istifa etmesiyle gerçekleşmiştir.

Genel Başkanlığa seçildikten bir yıl sonra 12 Mart 1971 darbesi ile 15 yıl hapis istemiyle tutuklandı ve 1974 yılına kadar cezaevinde kaldı. Boran, Genel Af ilanı ile tekrar serbest kaldı. Kapatılan Türkiye İşçi Partisini 1975 yılında tekrar kurdu. 1980 faşist darbe sonrası partisi kapatılarak vatandaşlıktan çıkartılan Boran yurt dışına çıkarak yaşamını 7 yıl sürgünde kaldığı Brüksel’de kaybetti.

Türkiye sosyalist hareketine ve sosyalist devrimci tezin gelişimine büyük katkıları bulunan, darbelere, tutuklamalara ve baskılara karşılık sosyalizm bayrağını taşımaktan vazgeçmeyen Behice Boran’ı doğumunun 115. Yıl dönümünde saygı ve özlemle anıyoruz.