"Ukrayna'dan Türkiye'ye getirilen çocuklar istismara maruz bırakıldı"

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sırasında ebeveynleri yaşamını yitirmiş olan 510 çocuk "Savaşsız Çocukluk Projesi" kapsamında Antalya'ya getirildi. Ukraynalı 11 yetkilinin imzasının bulunduğu rapora göre, çocuklar ihmal edildi ve iki kız, otel çalışanı iki kişinin cinsel istismarı sonucu hamile bırakıldı.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından cephe hattındaki bölgelerden Türkiye’ye getirilen 510 çocuktan bazılarının, Antalya’da yerleştirildikleri otelde istismar edildikleri öne sürüldü.

Agos Gazetesi ve Ukrayna merkezli araştırmacı gazetecilik platformu Slidstvo.Info’nun yaptığı araştırmaya göre istismar olayları, çocukların Antalya Beldibi’nde kaldıkları otelde UNICEF, Türkiye Kamu Denetçiliği Kurumu ve Ukraynalı yetkililer tarafından yapılan Mart 2024’te denetlemede ortaya çıktı.
Konuya ilişkin Türkiye’de açılan soruşturmaya takipsizlik verilirken Ukrayna’daki yargı sürecinde de kimse ceza almadı.

CİNSEL İSTİSMAR VE İHMAL BELGELENDİ

Rusya, Ukrayna’yı 24 Şubat 2022 tarihinde işgal etmeye başladığında, doğu Ukrayna’daki cephe hattı bölgesi Dnipropetrovsk Oblastı’nda yaklaşık 3 bin 500 çocuk yaşıyordu. Ukraynalı iş insanı Ruslan Shostak, çatışmalarda ebeveynleri ölen 510 çocuğun tahliyesiyle görevlendirilince çocuklar Türkiye’ye getirildi.
Savaş ve çatışma ortamında kalan başta ebeveynleri hayatta olmayan çocuklar olmak üzere çocuklara koruma, güvenli barınma ve insani yardım sağlama amacı güden Shostak Vakfı’nın kurucusu Ruslan Shostak’ın yürüttüğü “Savaşsız Çocukluk Projesi” kapsamında, Şubat 2022’den sonra, Ukrayna’daki kurumlarda kalan 510 çocuk geçici olarak Türkiye’deki otel ve yerel çocuk koruma kurumlarına yerleştirildi.

CİNSEL İSTİSMAR VE İHMAL BELGELENDİ

Agos Gazetesi’nde yer alan Burcu Karakaş, Anna Babınets, Yanına Kornıenko ve Slidstvo.Info imzalı habere göre, 2024 yılının Mart ayında aralarında Ukrayna Parlamentosu İnsan Hakları Komiseri, Dnipropetrovsk Bölgesel Askeri İdaresi, Türkiye Kamu Denetçiliği Kurumu ve Türkiye UNICEF temsilcilerinin de yer aldığı heyet, çocukların Antalya Beldibi’nde kaldığı oteli teftiş etti. Ziyaret sırasında otelde 253 çocuk ve 85 görevli refakatçi vardı. Bu ziyaret sırasında çocukların otel çalışanı bazı kişiler tarafından ihmal ve istismara maruz bırakıldığı ortaya çıktı.

Uluslararası araştırmacı gazetecilik ağı Organize Suç ve Yolsuzluk Raporlama Projesi (OCCRP), ziyaret sonrası hazırlanan rapora ulaştı. Ukraynalı 11 yetkilinin imzasının bulunduğu rapor, çocukların ihmal edildiğini, iki kız çocuğunun otel çalışanları tarafından cinsel istismar sonucu hamile bırakıldığını belgeledi.
Rapora göre, otelde aşçı olarak çalışan 23 yaşındaki M. ve 21 yaşındaki S. iki çocuğu istismara maruz bıraktı. Çocukların hamile bırakıldığının anlaşılması üzerine ikisi de Ukrayna’daki sosyal hizmetlerin desteği olmaksızın doğum yaptı.

UKRAYNA VE TÜRKİYE’DEKİ SORUŞTURMALAR KAPATILDI

Ruslan Shostak’ın slidstvo.info gazetecileriyle yaptığı röportajda çocukların ifadesine göre, Ukraynalı eğitmenler, Ukrayna’da başlatılan soruşturma kapsamında “yatılı okul personeliyle ilgili kötü şeyler söylememelerini ve Türk erkeklerle olan tüm ilişkilerinin rızaya dayalı olduğunu” belirten belgeleri imzalamalarını istedi.
Ukrayna makamlarının Mayıs 2024’te Türkiye’den bildirilen çocuk hakları ihlallerine ilişkin başlattığı soruşturma, delil yetersizliğinden Haziran 2025’te kapatıldı. Sürece ilişkin yargı sürecinde kimse cezalandırılmadı. Türkiye’de açılan soruşturmaya da takipsizlik verildi.

Edinilen bilgiye göre, Antalya Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü, hamile kalan iki kız çocuğunun durumu hakkında suç duyurusunda bulundu. Ancak başlatılan soruşturmaya takipsizlik verildi. Süreci başından itibaren takip eden kurum avukatları takipsizlik kararına itiraz ettiler fakat itirazları reddedildi. Öte yandan, Aile Bakanlığı haberin hazırlandığı süre içinde sorulara yanıt vermedi.

İHMALLER ZİNCİRİ

Türkiye’deki yetkililer ile Antalya’daki Ukrayna Konsolosluğu arasında otele girişler için onay alınması gerektiğine dair bir anlaşma yapılmıştı. Ukrayna Konsolosluğu’na göre, Shostak Vakfı temsilcilerinden üçüncü şahısların otele kabul edilmesi için yapılan taleplerde önemli bir artış yaşandı. Vakıf, bu durumu, “vakfın hesaplarına destek sağlamak amacıyla bağış toplama kampanyaları yürütmek için Ukrayna’dan gelen çocukları gösterme gerekliliği” ile açıklıyor.
Çocuklar ve öğretmenler yemeklerin kalitesinden de şikayetçiydiler. 30’u psikonörolojik bozuklukları bulunan 120 çocuğun özel diyet ihtiyacı olmasına rağmen uygun beslenme sağlanmadı. İçme suyu kokuyordu ve çocukların her zaman serbestçe içme suyuna erişimi yoktu. Temiz çarşafların yetersiz olduğu otelde çocuklar kirli battaniyelerin altında uyumak zorunda kaldı. Otelde ayrıca yeterli sayıda yangın söndürücü bulunmadığı da tespit edildi.

ÖZEL ETKİNLİKLERE KATILMAYAN ÇOCUKLAR CEZALANDIRILDI

Ukraynalı vakıf ayrıca, proje için para toplamak amacıyla çocukları bağış kampanyalarına dahil ederek onları yetişkinlerin önünde şiir okumaya, şarkı söylemeye ve dans etmeye zorladı. Raporda, “Vakıf, çocukları fotoğraf ve video çekimlerine dahil eden özel etkinlikler düzenledi. Bu tür kampanyalara katılan çocuklara ek yiyecek, giyecek gibi ayrıcalıklar tanındı. Katılmayı reddeden çocuklar ise cezalandırıldı ve eğlenceye erişimleri kısıtlandı” deniyor. Vakıf başkanı ise herhangi bir zorlama olmadığını ve çocukların çekimlerinin Türkiye’deki Ukrayna Büyükelçiliği’nin onayıyla yapıldığını iddia ediyor.

Heyetin ziyaretinden sonra “Savaşsız Çocukluk Projesi” Aralık 2024’te sona erdirildi ve Ukraynalı çocuklar ülkelerine gönderildiler. Ruslan Shostak, yüksek devlet ödülü aldı. Dnipropetrovsk Oblastı’nda ebeveyn bakımından yoksun çocuklardan sorumlu yetkililer, yorum yapmaktan kaçındı. Türkiye’nin Ukrayna Büyükelçiliği’ne gönderilen talepler cevapsız kaldı. Vakıf kurucusu Shostak, projenin kapatılmasını çocuklara yönelik ihlallerle ilgili olmadığını savunuyor.

TÜRKİYE SORUMLULUĞUNU YERİNE GETİRDİ Mİ?

Peki Antalya’da yaşanan ihmal ve istismar zincirinde Türkiye’nin sorumluluğu neydi? Çocuk hakları alanında çalışan avukat Dr. Selmin Cansu Demir’e göre, Türkiye’ye getirilen Ukraynalı çocuklara ilişkin tablo, devletlerin çocukların korunmasına ilişkin pozitif yükümlülüklerinin ihlal edildiğini gösteriyor.

Devletlerin “Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ve Çocukların Cinsel Sömürü ve İstismara Karşı Korunmasına Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi” uyarınca, istismarın önlenmesi için tedbirler alması ve mağdurları koruyucu mekanizmaları erişilebilir kılması gerektiğini hatırlatan Demir, “Türkiye’nin yükümlülükleri kendi toprakları üzerinde bulunan her bir çocuk açısından aynen ve eksiksiz biçimde geçerlidir. Türkiye, çocukların maruz kaldığı hak ihlallerinin bildirilmesini, denetlenmesini, etkili şekilde soruşturulmasını ve caydırıcı şekilde cezalandırılmasını kapsayan yükümlülüklerin sahibidir” diyor.

Demir’e göre, söz konusu cinsel istismar sonucu olan hamilelikler, eğitimcilerin kötü muamelesi, tıbbi hizmetlere erişim eksikliği, güvenlik zafiyetleri ve barınma koşullarının uygunsuzluğu, Türkiye’nin yükümlülüklerindeki eksikliklere işaret ediyor.