Azerbaycan’dan ABD’ye yaptırım hazırlığı

ABD Kongresi Helsinki Komisyonu Başkanı Chris Smith’in, 18 Aralık’ta “2015 Azerbaycan Demokrasi Yasası” adıyla” ABD Kongresi’ne sunduğu ve insan hakları ihlalleri gerekçesiyle, Azerbaycan hükümetinin üst düzey üyelerine vize verilmemesini içeren yasa tasarısına Bakü’den cevap geldi.

Azerbaycan Ulusal Meclisi’ne sunulmak üzere hazırlanan yasa tasarısı ABD ile tüm ilişkilerin durdurulmasını içeriyor.

Milletvekili Rövşen Rzayev’in hazırladığı “ABD’de insan haklarının durumu” başlığı taşıyan yasa tasarısında, ABD’de yaşanan insan hakları ihlallerine, yolsuzluk ve seçimlerde yapılan hilelere ve yabancı ülkelerin iç ve dış siyasetlerine dönük müdahalelere dikkat çekilerek, ABD’li bazı yetkililerin Azerbaycan’a girişinin yasaklanması ve Azerbaycan ile ABD arasındaki ilişkilerin sonlandırılması öneriliyor.

Tasarıda bağımsızlığını kazandıktan sonra Azerbaycan’ın bazı ülkelerin çifte standardıyla karşı karşıya kaldığı belirtilirken, özellikle ABD’li bazı çeşitli kurumların, başka ülkelere yaptıkları gibi, farklı yöntemlerle ülkenin içişlerine ve dış siyasetine karışarak Azerbaycan’ı etki altında tutmaya çalıştığı vurgulanarak, ABD’nin bunu sürekli baskı ile tek taraflı ve önyargılı bir yaklaşımla insan hakları ve demokrasi üzerinden gerçekleştirdiği ifade ediliyor.

ABD’nin ülkelere dair yıllık insan hakları uygulamalarına ilişkin raporlar yayınladığı belirtilen tasarıda, “Ancak ABD kendisi en önemli uluslararası insan hakları sözleşmelerini imzalamaktan kaçınıyor. BM’nin en hayati insan hakları sözleşmelerinden sadece dördünü kabul eden ABD, Somali’yle birlikte, Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne taraf olmayan iki ülkeden biri.” ifadesi yer alıyor.

Son yıllarda ABD’de ırkçılık ve dini ayrımcılıkla, yabancı düşmanlığı ve İslamofobi’nin arttığı, kişisel yaşama müdahaleler ile ifade ve basın özgürlüğüne kısıtlamaların getirildiği, yolsuzluk ve lobiciliğin Amerikan siyaset tarzı haline geldiğinin ifade edildiği tasarıda “ABD’deki bu olumsuz süreçler ile birlikte ABD’nin hegemonya hırsı Azerbaycan Cumhuriyeti’nin bu ülkeyle işbirliğini ve uzun dönemli ikili ilişkilerini gözden geçirmesini gerektiriyor.” deniyor.

Kızılderililere ve siyahilere dönük saldırı ve katliamların tarihten örneklerle birlikte 11 Eylül saldırıları sonrası ülkedeki Müslümanlara yönelik aşağılayıcı politikaların hatırlatıldığı tasarıda bu koşullarda Donald Trump’ın Müslümanlara ilişkin çıkışının tesadüf olmadığı belirtiliyor.

2014’te yaşanan Ferguson olaylarına da değinilen tasarıda, ABD istihbaratının “güvenlik ve terörle mücadele” adı altında insanları yasa dışı dinlediği, diğer ülkelerin içişlerine ve dış siyasetine müdahale ettiği belirtilirken 11 Eylül 2001 sonrası Afganistan ve diğer Müslüman ülkelerde ABD öncülüğünde yürütülen operasyonlardaki yasa dışı tutuklamalar ve muameleye, Irak Abu Ghraib hapishanesi ve Guantanamo’daki koşullara ve işkencelere yer veriliyor.

Irak, Libya, Suriye ve Yemen gibi ülkelerin, ABD’nin müdahalesi sonucu iç savaşlarla ve toprak bütünlüğünü kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kaldığı belirtilen tasarıda, Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı’na, ABD hükümet üyeleri ve onların ailelerine, ABD Kongresi’nde Azerbaycan aleyhine çalışma yürüten kongre üyelerine, Ermeni diasporası ile işbirliği yapan siyasetçilere ve seçimlerde hile yapanlara vize verilmemesi ile birlikte Azerbaycan kamu ve özel kurumlarına, ABD şirketleriyle ilişkilerini gözden geçirmesi ve bu ülkeyle yeni anlaşmaların yapılmaması öneriliyor.

ABD’de yaşanan yolsuzluk olayları ve seçimlerde yapılan usulsüzlüklere ilişkin ayrıntılı bilgilerin paylaşıldığı tasarıda ABD’nin uluslararası normları ve ilkeleri ihlaline ilişkin de bilgi ve değerlendirmeler yer alıyor.

Önerilen yaptırımlar

Tasarıda yer alan yaptırım önerilerinin bazıları şöyle:

• ABD hükümet üyeleri ve aileleri, kongre üyeleri ve senatörler, Azerbaycan’a karşı ABD’de Kongresi’nde çalışma yürütenler ve aileleri, Ermeni diasporası ve lobi grupları ile çalışma yürüten siyasetçi ve görevliler, medya kuruluşlarının yöneticileri, STK temsilcileri, Azerbaycan’ı karalama kampanyası yürüten uzmanlar, ABD’li kurumlarla işbirliğinden büyük fonlar kazananlar, seçim yolsuzluğuna karışanlar ile ABD’nin uluslararası insan hakları sözleşmelerini imzalamasına karşı çıkanların vize başvurularının reddedilmesi
• ABD’li sivil toplum kuruluşlarının, Azerbaycan’da proje yürütmelerinin engellenmesi ve bu kuruluşların banka hesaplarının kapatılması.
• ABD ile ticari, enerji, askeri ve güvenlik alanlarında işbirliğine son verilmesi.
• Azerbaycan’ın, Afganistan’da ISAF bünyesindeki operasyonlarına son verilmesi. ABD’nin Azerbaycan üzerinden askeri ve başka amaçlarla yük taşımacılığının yasaklanması
• ABD’nin AGİT Minsk Grubu Eşbaşkanlığı’ndan çıkartılması için gereken sürecin başlatılması.

Yaptırımların kaldırılması için ABD’nin uygulaması gereken şartlar

Rzayev’in hazırladığı tasarıda, yaptırımların kalkması için de önkoşullara yer veriliyor. Buna göre ABD’nin yapması gerekenler şöyle sıralanıyor:

• İnsan hakları ihlallerinin sonlandırılması, dini ve ırk ayrımının, yabancı düşmanlığı ve İslamofobi içerikli açıklamaların sona erdirilmesi ve mahkumlara dönük insanlık dışı muamelenin sonlandırılması
• Protesto gösterilerindekilere orantısız güç kullanımının sona erdirilmesi
• İfade ve basın özgürlüğü üzerindeki engellemelerin kaldırılarak, yurttaşların özel hayatlarına dönük ihlallerin engellenmesi
• Yolsuzlukla mücadelenin süreklileştirilmesi ve lobicilik faaliyetlerinin sonlandırılması
• Yaygın ve yanlış seçim uygulamalarından vazgeçilmesi ve seçim usulsüzlerinin sonlandırılması
• Yabancı ülkelerin içişlerine müdahalenin sonlandırılması
• Azerbaycan Cumhuriyeti’ne karşı yürütülen karalayıcı kampanyaların sonlandırılması, bunların tekrarının engellenmesi
• Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki Dağlık Karabağ sorununda uluslararası hukukun gerektirdiği şartların kabul edilmesi, saldırgan tarafa yaptırımların uygulanması, Dağlık Karabağ’daki ayrılıkçı rejimle ilişkilerin sonlandırılması.