İran’a yönelik yaptırımlar resmen kaldırıldı

ABD Başkanı Barack Obama İran’a yönelik yaptırımların kaldırılması kararnamesini dün imzaladı. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, 14 Ocak’ta İran’ın zorunlu taahhütleri tam olarak uyguladığının Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) tarafından teyid edildiğini açıklamıştı. Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Birliği (AB) de dün İran’ın, Tahran’ın nükleer enerji programına ilişkin, Kapsamlı Ortak Uygulama Anlaşması (JCPOA) kapsamındaki bütün... View Article

ABD Başkanı Barack Obama İran’a yönelik yaptırımların kaldırılması kararnamesini dün imzaladı.

ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, 14 Ocak’ta İran’ın zorunlu taahhütleri tam olarak uyguladığının Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) tarafından teyid edildiğini açıklamıştı.

Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Birliği (AB) de dün İran’ın, Tahran’ın nükleer enerji programına ilişkin, Kapsamlı Ortak Uygulama Anlaşması (JCPOA) kapsamındaki bütün gerekli adımları attığını bildirerek İran’a yönelik bütün uluslararası ekonomik yaptırımları kaldıracaklarını duyurdu.

AB Dış Politika ve Güvenlik Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini ve İran Dışişleri Bakanı  Mohammad Javad Zarif yaptırımların kaldırılmasına ilişkin duyuruyu dün Viyana ortak basın toplantısında gerçekleştirdi.

Yaptırımların kaldırılması yönündeki hızlı adımlar dün Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) Başkanı Yukiya Amano’nun İran’ın Kapsamlı Ortak Uygulama Anlaşması’nın (JCPOA) uygulanmasına dönük bütün gerekleri yerine getirdiğini belirttiği açıklamanın ardından geldi.

İran, ABD, Fransa, İngiltere, Rusya, Çin ve Almanya ile Viyana’da masaya oturarak Kapsamlı Ortak Uygulama Anlaşması’nın (JCPOA) son halini 14 Temmuz 2015’te imzalamıştı.

Anlaşmaya göre İran’ın nükleer faaliyetlerinin sınırlandırılması karşılığında ülkeye dönük diğer birçok başlıkla birlikte nükleer ilişkili ekonomik ve finansal yasaklar kaldırılacak.

Öte yandan, Cumhuriyetçilerin ağırlıkta olduğu ABD Temsilciler Meclisi Sözcüsü Paul Ryan, İran’la yapılan nükleer anlaşmasını ve Tahran’a yönelik yaptırımların kaldırılmasını eleştirdi.

Nükleer bahane, pazar şahane

Yaptırımların kaldırılması, durgunluk yaşayan dünya piyasalarındaki çok uluslu şirketlerin de iştahını kabartıyor.

Yaklaşık 10 yıllık ambargonun ardından İran ekonomisinin petrol ve doğalgaz alanlarındaki donanım başta olmak üzere demiryolu, ve havayollarında yatırım ihtiyacı olduğu belirtilirken 80 milyonluk İran nüfusuna büyük bir tüketim pazarı olarak bakılıyor.

Dünyanın dördüncü büyük petrol rezervine sahip olan İran, yaptırımlar öncesinden çok daha düşük olmasına rağmen günde bir milyon varil petrol üretiyor. Petrol fiyatlarındaki düşüşe rağmen, yabancı şirketlerin göz diktiği petrol ve doğalgaz sektörlerinde Tahran yönetimi de 25 milyar dolarlık yatırım bekliyor.

Temmuz ayında anlaşmanın imzalanmasıyla birlikte Alman, Fransız ve İtalyan şirketleri Çin, Rusya, Japonya ve Türkiye gibi ülkelere kaptırdıkları pazardan pay almak üzere İran’la görüşmelere başlamışlardı.

ABD’nin bazı yaptırımları sürdürmesine rağmen Boeing ve General Electric gibi şirketler İran’daki olanaklara göz dikerken, İtalya’nın Ekonomik Gelişme Bakanlığı İran’daki altyapı ve enerji sektörlerinin İtalyan şirketleri için büyük olanaklar barındırdığını açıklıyor.

Diğer sektörlerin yanı sıra Rusya’nın Gazprom ve Lukoil gibi dev şirketleri de doğalgaz ve petrol gibi enerji kollarında üretim, depolama ve taşıma alanlarındaki olanakları değerlendirmek üzere girişimlerde bulunuyor.

Fransız Total, İtalyan Eni gibi batılı petrol şirketleri de ortak girişim anlaşmaları için sıraya giriyor.

Fransız Renault İran otomobil üreticisi Pars Khodro ile anlaşmış bile. Renault’nun üst düzey yöneticisi Carlos Goshn “İran büyük karlar vadeden bir pazar. Bugün bir milyondan fazla arabalık bu pazarın 1.5-2 milyonluk potansiyeli var” diyor.

Almanya önümüzdeki yıllarda İran’a 5 – 10 milyar Euro’luk makine ve aksam ihraç etmeyi planlarken Siemens Tahran’la demiryolu altyapısı için ön anlaşmaya vardığını açıklıyor.

Kapsamlı Ortak Uygulama Anlaşması (JCPOA) ne getiriyor?

Viyana’da 14 Temmuz’da varılan anlaşmaya göre, İran 15 yıl boyunca zenginleştirilmiş toplam uranyum stokunu 300 kilograma kadar indirirken, yaklaşık 9 tona yakın düşük düzeyli zenginleştirilmiş uranyum stokunu ülke dışına çıkaracak.

Kapsamlı Ortak Uygulama Anlaşması’na (JCPOA) göre İran, 300 kilogramın üzerindeki uranyumu uluslararası piyasaya satabilir, karşılığında doğal uranyum alabilir. Buna karşılık ABD ve AB ise İran’a karşı yaklaşık 10 yıldır uygulanan ekonomik yaptırımları kaldırmaya başlayacak.

AB’nin İran petrolüne uyguladığı ambargonun kalkmasının özellikle küresel petrol piyasasını etkileyeceği yönündeki değerlendirmelerle birlikte ambargonun kalkmasıyla Tahran’ın petrol arzına günde 500 bin varil daha ekleyeceği ve bu durumun arz fazlası nedeniyle düşen petrol fiyatlarını daha da düşürebileceği belirtiliyor.