“Sanatçıların” Mephisto Çıkmazı

Klaus Mann’ın 1936 yılında yayınlanan “Mephisto: Bir Kariyer Romanı”: 20. yüzyılın en büyük romanlarından biridir. Klaus Mann’ın sürgünde yazdığı bu roman, yıllar sonra 1981 yılında Macar yönetmen İstvan Szabo tarafında senaryolaştırarak filme uyarlamış ve film uluslararası festivallerde ödüller almış dünya çapında ses getirmişti.

Roman, Nazi rejimine bir tepki olarak kaleme alınmış ve Klaus Mann her ne denli romandaki karakterlerin hayal ürünü olduğunu söylemişse de romanındaki başkarakteri Hendrik Höfgen, Klaus Mann’ın kız kardeşi Erika’nın, Nazilere katıldığı için ayrıldığı kocası ve üçüncü Reich’ın Kültür uzmanı Gustaf Gründgens’dir. Aynı zamanda Gründgens Hitler’in iktidarı ele geçirmesinden sonra devlet tiyatrolarını kurmakla görevlendirilmiştir.

Ruhunu satmak

Roman kahramanı Hendrik Höfgen, başarılı bir tiyatro oyuncusudur. Hitler iktidara gelmiş çok sayıda sanatçı mahpuslara tıkılmış, türlü işkencelere maruz kalmış, kimileriyse öldürülmüşlerdir. 75 bin dolayında Alman aydını, yazarı çizeri edebiyatçısı yurtlarını terk etmek zorunda kalmış, yetmemiş sayısız kitap sanki bir kutlama yapar gibi meydanlarda yakılmıştır. Almanya’daki bu kargaşa ve dikta rejiminde bir dolu arkadaşı Nazi’lerin şiddetine ve yıldırma politikalarına maruz kalmışken Höfgen, yalnızca kendi kişisel kariyerini ve ikbalini düşünerek siyasi bir tavır alır sanki hiç böyle şeyler yaşanmamış gibi kulaklarını tıkar, gözlerini yumar, dilsizleşir.

Eski bir sosyalist olan Höfgen, Nazilerin iktidara gelişlerinden sonra değişmiş, tutkuları uğruna faşizme tutsak olmuş iktidarla uzlaşmış yeni sistemin yıldızlığına yükselen bir aktördür artık.

Üçüncü sınıf bir kabarede sarhoşlara erotik gösteriler yapan zenci sevgilisi Juliette’in Hendrik Höfgen’e söylediği şu sözler her şeyi açıklar: “Senin kendinden ve kariyerinden başka bir şey umurunda mı? Pis mesleğinin dışında her şey sana vız geliyor! Başka nasıl çalışabilirdin komünistleri öldürten insanlarla? Sokağa çık biraz, Hendrik! Tiyatrodan dışarı çık biraz! Dostlarını sokaklarda öldürüyorlar, Hendrik! Çuvallara doldurulan cesetleri göllerin, ırmakların dibinde şimdi (Mann 1990,s.82).

Türkiye’nin Mephisto’ları Hendrik Höfgen’leri

Türkiye’deki Mephisto’lar kimler mi Tayyip Erdoğan’ın kahvaltı davetine icabet edenlerdir, objektiflerin önünde onunla kucaklaşan, el sıkışanlardır. En beteri de kamuoyunda solcu olarak tanınan bilinenlerdir.

Ülkede belgesel, sinema filmi ve tiyatro oyunlarına sansür ve yasaklar uygulanırken, sanat kurumlarında usulsüz görevden almalar, atamalar ve zorla istifalar yaşanırken, kültür varlıklarına ve sanat alanlarına saldırı gerçekleşirken, kültür ve sanat insanlarına cezalandırma hedef gösterme ve sözlü saldırılar olmuşken… AKP iktidarında kültür-sanat alanındaki baskılar sürerken üç maymunu oynayan “sanatçılar” kimse işte onlar Hendrik Höfgen’dirler Mephisto’lardır.