Topçu Kışlası için bilirkişi raporu: Gezi Parkı Cumhuriyet mirasıdır, Taksim bir bütün olarak korunmalı

AKP’nin bütün tepkilere rağmen Gezi Parkı’na Topçu Kışlası yapımı ısrarına karşı bilirkişi raporunda, “taklit, aslı gibi olmaz”, “Gezi parkı Cumhuriyet mirasıdır”, “Park işlevini kaybeder” denilerek itiraz edildi.

Topçu Kışlası’nın yeniden inşasına yönelik İstanbul 1. İdare Mahkemesi’ne sunulan bilirkişi raporunda, Gezi Parkı “Cumhuriyet döneminin korunmaya değer mirası” olarak tanımlanarak, “Osmanlı dönemine ait mekansal temsil gücünün arttırılmasına karşılık, Cumhuriyet dönemi mekanlar referanslarının zayıflatıldığı” tespitinde bulundu. 1940 yılında yıkılan kışlanın yeniden inşasını (ihyası) inceleyen uzmanlar raporda, “Hiçbir replika (taklit) aslının değerinde olamaz, olsa olsa özenmedir, öykünmedir. Mekanın üretildiği zamana, emeğe saygı için özenle ve dikkatle karar almak ve eylemde bulunmak gerekmektedir” ifadelerine yer verdi. Topçu Kışlası’nın yapılması durumunda, Taksim Gezi Parkı’nın yüzde 67 oranında azalacağı ve yaklaşık 430 ağacın zarar göreceği tespiti yapıldı.

Alanlarından uzman 5 öğretim üyesi hazırladı

Taksim Gezi Parkı’na yeniden yapılmak istenen Topçu Kışlası ile ilgili plan iptal kararının Danıştay tarafından bozulmasının ardından bilirkişi raporu hazırlandı. Danıştay 6. Dairesi, İstanbul 1. İdare Mahkemesi’nin verdiği ‘Taksim Meydanı Yayalaştırma Projesi’ne ilişkin 1/5 bin ve 1/bin ölçekli koruma amaçlı nazım ve uygulama imar planına yönelik iptal kararını onaylamıştı. İBB’nin karar düzeltme istemini kabul ederek onama kararını bozan Danıştay, yeniden bilirkişi keşfi yapılarak rapor hazırlanmasını talep etmişti. Ortadoğu Teknik, İstanbul, Hacettepe ve 9 Eylül üniversitelerinden, Kentsel Koruma, Kültürel Miras, Orman Mühendisliği, Ulaştırma ve Sanat Tarihi alanlarında profesör ve doçentlerden oluşan 5 uzman, İstanbul 1. İdare Mahkemesi’ne sunmak üzere bilirkişi raporu hazırladı.

“Osmanlı mekanlarının temsil gücünün arttırılırken, Cumhuriyet dönemi zayıflatıldı”

Bilirkişilerin hazırladığı raporda, Osmanlı dönemine ait mekanların temsil gücünün arttırılmasına karşılık, Cumhuriyet dönemine ait mekanların referanslarının zayıflatıldığı tespitinde bulunuldu. Cumhuriyetin ilanıyla başlayan yeni sürecin kültürel değerlerinin de korunması ve tarihe aktarılmasının gerekli olduğu vurgulanarak “Cumhuriyet döneminin korunmaya değer mirasının da geleceğe taşınacak bir katman olarak görülmesi gerektiği” belirtildi.

“Taksim bir bütün olarak korunmalı”

Bilirkişi raporunda bir çok kez, Atatürk Kültür Merkezi, Taksim’deki Cumhuriyet Anıtı, Taksim Meydanı, tescilli Su Maksemi ve Taksim Gezisi ‘birbirinden ayrılmaz bir bütün olarak’ ele alınarak, ‘korunması gereken kültürel değerler’ olarak sayıldı. Taksim Meydanı ve Taksim Gezi Parkı’nın uygulandığı dönemin bayındırlık hareketlerinin bir örneği olduğu belirtilerek, bu mekanlarda yapılacak değişikliklerin ‘toplumsal hafızada yer alan mekansal kodların ve işaretlerin kaybolmasına’ neden olduğu ifade edildi.

“Topçu Kışlası Gezi Parkı’ndaki 430 ağacı yok edecek”

Topçu Kışlası’nın, 1913-1914 haritalarında yer alan ölçüleri avlusuyla birlikte 27 bin 172 metrekare olduğu, bina çevresinin de hesaba katılmasıyla bu alanın 31 bin metrekareye ulaştığı tespit edildi. İstanbul’un kayıtlara geçen ilk imar planlarından bu yana Gezi Parkı’nın ‘boş imar parseli’ olmadığı, sosyal donatı alanı olarak kullanıldığı vurgulandı. 1940 yılında yıkılan kışlanın ihyası durumunda, Beyoğlu’ndaki en önemli yeşil alanlardan biri olan Taksim Gezi Parkı’nın yüzde 67 oranında azalacağı ve Gezi Parkı’nda bulunan 563 adet ağaçtan yaklaşık 430 ağacın zarar göreceği belirtildi.

7 yılda yeşil alan oranı 2 kat azaldı

Raporda altı çizilen bir diğer konu, İstanbul’da kişi başına düşen yeşil alanların azlığı oldu. Yeşil alan oranının Batılı çağdaş metropol kentlerin çok gerisinde olduğunu belirten uzmanlar, İstanbul genelinde 2010 yılında 6.05 metrekare olan kişi başına düşen aktif yeşil alan oranının, günümüzde 3.66 metrekareye gerilediği verilerini paylaştı. Beyoğlu ilçesinde kişi başına düşen yeşil alan miktarının 1.3 metrekare ortalaması ile İstanbul ortalamasının da altında kaldığını vurguladı.

Taşınan ağaçlar kurudu

Uzmanlar raporda, Cumhuriyet Caddesi üzerinde bulunan ve ‘taşınmasının sakıncalı olacağının belirtilmesine rağmen’, Sadabad Parkı’na taşınan 66 ağacın yarısında kuruma ve çürüme olduğunu ifade etti. Gezi Parkı’nda ileri yaşlara ulaşmış çam, sedir, çınar, karaağaç, dişbudak, erguvan, sakız gibi ‘korumaya değer’ ağaçların taşınmasının sakıncalı olduğu belirtildi. Topçu Kışlasının yapılması durumunda binanın inşa edileceği ölümde yaşlı ağaçların olduğu, bu nedenle en fazla zarar görecek kısmın yaşlı ağaçların bulunduğu simgesel kısım olacağı vurgulandı.

“Hiçbir replika (taklit) aslının değerinde olamaz”

Topçu Kışlası’nı ihyası için hazırlanan imar planı değişikliğinin ‘acele’ şekilde üretildiğini belirten uzmanlar bilirkişi raporunda şu ifadelere yer verdi: “İyi düşünülmemiş bir müdahale yüzlerce, onlarca yılda oluşmuş bir birikimin kolaylıkla yok olmasına neden olabilir. Hiçbir replika (taklit) aslının değerinde olamaz, olsa olsa özenmedir, öykünmedir. Mekanın üretildiği zamana, emeğe saygı için özenle ve dikkatle karar almak ve eylemde bulunmak gerekmektedir”.

Yok olmuş tarihi yapıların tescil edilemeyeceğinin belirtildiği raporda, “İhya (Rekonstrüksiyon) uygulamasının, koruma alanlarında yeni yapı inşa etmenin yasal aracı haline dönüştürülmemesi gerektiği, aksi halde kaybedilmiş tüm hakların geriye doğru işletilmesinin gündeme gelebileceği” uyarısında bulunuldu.

Bilirkişi raporu, Taksim Yayalaştırma Projesine ilişkin 1/5 bin ve 1/bin ölçekli koruma amaçlı nazım ve uygulama imar planı değişikliğinin ‘planlama esasları, koruma ilkeleri ve kamu yararına uygun olmadığı’ sonucuna vardı. (DHA)