Karabağ anlaşmasının ardından

Karabağ konusunda geçtiğimiz gece yarısından itibaren geçerli olacak biçimde 45 günlük çatışma sürecini sonlandıracak bir anlaşmaya imza atıldı. Anlaşma ve içeriği Ermenistan cenahında tepki ve protestolarla karşılanırken; Azerbaycan’da zafer olarak karşılandı.

Karabağ konusunda geçtiğimiz gece yarısından itibaren geçerli olacak biçimde 45 günlük çatışma sürecini sonlandıracak bir anlaşmaya imza atıldı. Anlaşma ve içeriği Ermenistan cenahında tepki ve protestolarla karşılanırken; Azerbaycan’da zafer olarak karşılandı.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, “Rusya ve Azerbaycan devlet başkanlarıyla Karabağ’daki savaşın 13.00 itibariyle sona ermesine ilişkin bir bildiri imzaladım. Yayınlanmış olan açıklama metni hem ben hem de Ermenistan halkı için inanılmaz derecede acı verici” diyerek anlaşmayı duyurdu.

Paşinyan, bölgedeki ‘askeri durumun derinlemesine incelenmesi’ neticesinde bu imzayı atmaya mecbur kaldığını açıkladı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise Ermenistan’ın anlaşmayı iyi niyetle değil mecburen imzaladığını, imzalamazlarsa Azerbaycan’ın operasyonlarını sürdüreceğini bildiklerini ifade ederek Paşinyan’ın mecburiyet açıklamalarını teyit etti. Aliyev açıklamasında Rusya’nın aktif rolüne vurgu yaparken; Erdoğan ve Putin’e ayrı ayrı teşekkürlerini iletti.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, anlaşmayı duyurduğu açıklamasında Karabağ bölgesine barış güçlerinin konuşlandırılacağı bilgisini verdi.

Putin, ateşkesin her iki tarafın da çıkarına olacak uzun vadeli çözüm için koşullar yaratacağını umduğunu vurguladı.

Çatışma sırasında yerinden edilmiş insanların ve mültecilerin Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiseri’nin kontrolünde Dağlık Karabağ’a ve etrafındaki bölgelere döneceğini aktaran Putin, esir ve cenazelerin değişiminin yapılacağını da ifade etti.

Bölgenin ulaşım bağlantılarının Rusya kontrolünde olacağını söyleyen Putin, “Ulaşım, iletişimin kontrolü, Rusya Sınır Güvenlik Servisi kurumları tarafından da sağlanacak” açıklamasını yaptı.

Resmi olarak tanınmayan Dağlık Karabağ yönetiminin Cumhurbaşkanı Araik Arutyunyan ise “Zor durumu hesaba katarak ve daha fazla kitlesel kayıpları ve Artsakh’ın kaybedillmesini önlemek için savaşın sonlandırılmasına razı oldum” açıklamasını yaptı.

ERMENİSTAN PROTESTOYLA KARŞILADI

Ateşkes anlaşmasının duyurulmasının ardından Erivan’da protesto gösterileri başladı. Göstericiler gece yarısı başbakanlık konutuna yürüdü.

“Bildiriyi imzalamaktan başka şansım yoktu” diyen Paşinyan, artan protestolara ilişkin “Halkı isyana sevk eden herkes adalet önüne çıkartılacak” tehdidinde bulundu.

Ermenistan Cumhurbaşkanı Armen Sarkisyan, Dağlık Karabağ’daki savaşını sona erdirmek niyetiyle imzalanan anlaşmayı basından öğrendiğini ifade etti. Sarkisyan, “Maalesef benimle bu belge üzerinde herhangi bir istişare veya görüşme olmadı, herhangi bir müzakereye katılmadım” ifadelerini kullandı.

Paşinyan tepkilerin ardından yaptığı açıklamada, çatışma ortamına devam edilmesi halinde Karabağ’ın da kaybedileceğini söyleyerek; “Ordu, durulması gerektiğini söyledi. Zira sorunlar olmasına rağmen onların çözülebileceğine dair bir umut yoktu, kaynaklar da tükenmişti” dedi.

Ermenistan’ın başkenti Erivan’da protesto gösterileri sürerken, parlamento binası yakınında Meclis Başkanı Ararat Mirzoyan’ın korumaları ile göstericiler arasında da bir arbede yaşandı.

Gösteriler sırasında makam aracında olan Mirzoyan, protestocular tarafından aracından indirilerek darbedildi.

Aynı anlarda Bakü’de ise zafer gösterileri sürüyordu. Azerbaycanlılar anlaşmayı kutlamak üzere sokaklara döküldü.

ANLAŞMA HANGİ MADDELERİ İÇERİYOR?

Aliyev, ulusa sesleniş konuşmasında Rus askerinin anlaşma gereği Dağlık Karabağ’da 5 yıl süreyle kalacağını, taraflar itiraz etmezse bu sürenin uzatılabileceğini duyurdu.

Rusya da anlaşmanın ardından ‘Rus barış güçleri’ni Karabağ’a gönderdi.

Azerbaycan ordusu, 27 Eylül’den bugüne kadar 300 civarında yerleşim birimini Azerbaycan kontrolüne geçirmişti.

Anlaşmaya göre 1 Aralığa kadar Karabağ’ın çevresindeki 7 rayonun şu ana kadar alınamayan 3 tanesi de Azerbaycan’a teslim edilecek. Aliyev, Kelbecer’in 15 Kasım, Laçın’ın ise 1 Aralık’a kadar Azerbaycan’a geri verileceğini duyurdu. Azerbaycan böylece 4 yerleşim yerini savaşarak, 3 yerleşim yerini ise masada almış oldu.

Paşinyan’ın anlaşmayı kendi isteğiyle değil Azerbaycan’ın ‘demir yumruğu’ sayesinde imzaladığını söyleyen Azerbaycan lideri, “Ağdam rayonu 20 Kasım’a kadar Azerbaycan’a teslim edilecek” dedi.

Karabağ’ın başkenti Hankendi ile Hocalı ve Hocavend isimli rayonlarına Rus askeri beş yıllığına gelecek olması ve anlaşmada bölgenin herhangi bir statüsünün tanımlanmaması da Azerbaycan tarafından kazanım olarak görüldü.

“Bugünkü bildiride, Rusya ve Türkiye’nin ortak barış gücü görevi yer alıyor. Bölge temaslarına ilişkin tümüyle yeni bir format yaratıyoruz” diye belirten Aliyev, “Dağlık Karabağ temas hattı ve Laçin koridorunda Rus barış gücünden hafif silahlı 1960 asker, 90 zırhlı personel aracı konuşlanacak” bilgisini verdi.

Laçin koridorunun Rusya’nın gözetimine bırakılmasıyla Karabağ’ın merkezi ile Ermenistan arasında bir bağlantı sağlanması hedefleniyor. Ancak öte yandan Nahçıvan ile Azerbaycan arasındaki tüm ulaşım hatlarının inşa edileceği ve Rusya’nın buranın da güvenliğini alması gündeme geliyor. Bu plan dahilinde Türkiye ile Azerbaycan bağlanmış oluyor.

SONUÇ YERİNE

Bu tabloya göre Rusya’nın kazanımı Karabağ’a askeri olarak girmesi olarak görülürken ve Paşinyan’ın gitmesi ihtimalinin gerçeklik kazanması da anlaşmanın bir başka çıktısı oldu.

Rusya’nın çatışma bölgesine askeri müdahalesi de yine Kafkaslarda etkisini sürdüreceğinin bir başka çıktısı olarak görülmeli.

Türkiye ve İsrail ise İHA’ları ile Güney Kafkasya’da mevzilerini ilerletti.

NATO’nun enerji güvenliği konsepti uyarınca Azerbaycan, Türkiye ve İsrail’in işbirliği güçlü bir şekilde sağlanmış oldu. Azerbaycan’ın NATO üyeliğinin gündeme gelip gelmeyeceği ise şu an için merak konusu.

Son olarak İran’ın bu süreçteki hareket kısıtı ayrıca incelenmeli. Anlaşma ile Karabağ’ın tüm İran sınırı Azerbaycan’ın kontrolüne geçti. Nahçıvan ile Azerbaycan arasındaki Ermenistan sınırının Rusların kontrolünde olması muhtemel. Ermenistan’ın Aras vadisi boyunca İran ile ilişkilenme atağı ise anlaşma ile beraber sona ermiş oldu.