Hafıza-i Beşer | 11 Ocak 1948 - Komünist oldukları gerekçesiyle öğretim üyeleri DTCF'den ihraç edildi
DTCF'den Komünist oldukları gerekçesiyle öğretim üyeleri Pertev Naili Boratav, Niyazi Berkes ve Mediha Berkes, Behice Boran, Adnan Cemgil ve Azra Erhat ihraç edildi
Ankara Üniversitesi Senatosu bazı öğretim üyelerini sol eğilimli oldukları için, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ndeki görevlerinden uzaklaştırdı. Görevden alınanlar arasında Pertev Naili Boratav, Niyazi Berkes ve Mediha Berkes, Behice Boran, Adnan Cemgil ve Azra Erhat vardı.
Tasfiye hareketi DTCF dekanı Prof. Dr. Enver Ziya Karal’ın Millî Eğitim Bakanlığına 13 Aralık 1945’te yazdığı raporla başlar. Bu raporda Doçent Behice Boran, Doçent Pertev Naili Boratav ve Doçent Niyazi Berkes’in “İstanbul’da yayınlanan ve siyasi görüşü ilmî düşünceyle uzlaşma kabul etmeyen” bir dergiye yazı vaadi verdiği, bu durumun okuldaki eğitim-öğretim için sakınca barındırdığı belirtiliyordu. Bahsedilen dergi Zekeriya Sertel’in “Görüşler” isimli dergisiydi.
Bu rapordan önce de Yüksek Öğrenim Genel Müdürü N. Halil Onan, Millî Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel’e yazdığı mektupta Boratav, Boran ve Niyazi-Mediha Berkes çiftinin görüşleri nedeniyle üniversitede kalmasının sakıncalı olduğunu belirtmişti.
Bu yazılardan sonra 15 Aralık 1945’te bahsedilen öğretim üyeleri aktif eğitimden çıkarıldı ve bakanlık emrine alındı. Bunun üzerine öğretim üyeleri Danıştay’a başvurdu; Danıştay, 26 Mart 1946 günü oy birliği ile tasfiye kararını iptal etti.
Komünistlik ile suçlanan öğretim üyelerinin üniversiteye geri döndüğünü duyan milliyetçi görüşlü öğrenciler Millî Eğitim Bakanlığı’na başvurarak Behice Boran ve Pertev Boratav’ın üniversiteden çıkarılmasını istediler. Bununla da kalmayıp Boratav’ın o gün konferans vereceği salonu bastılar, burada eylem yapıp rektörün istifasını istediler; rektör Şevket Aziz Kansu’ya zorla istifa dilekçesi imzalattılar.
Rektör Kansu’yu polis ve jandarma fakülteyi abluka altına alarak odasından çıkartabildi; öğrenciler de fakülteden çıkıp Halkevleri’nin bulunduğu binayı kuşattılar ve solcu olarak tanınan Türkiye Gençler Derneği şubesine girerek büyük tahribat yarattılar.
Olaylardan sonra Boratav, Boran, Niyazi Berkes ve Muzaffer Şerif Başoğlu hakkında soruşturma açıldı.
Soruşturmalarda diğer öğretim üyelerinden milliyetçi öğrencilere kadar iki yüz tanığın ifadesi alındı. Boratav, Boran ve Berkes Ankara 4. Asliye Ceza Mahkemesi’nde yargılandı. Yargılama sonucu Boratav aklandı ama Boran ve Berkes “görevi kötüye kullanmak”tan ceza aldılar ancak bu ceza kararı Yargıtay tarafından bozuldu. Netice itibarıyla, yargılanan tüm profesörler beraat etmiş oldu.
Yargıtay’ın kararı bozması sonucu CHP hükûmeti öğretim üyelerinden kurtulmak için onların kadrolarını kaldırmaya karar verdi. 5 Temmuz 1948 günü TBMM’de görüşülen tasarı gereği bu öğretim üyelerinin kadroları kaldırıldı.
Farklı siyasi görüşlerin hem öğrenim hem de öğretim kademesinde sıkça karşı karşıya geldiği Ankara Üniversitesi DTCF’de meydana gelen bu olaylar ülke genelinde politik sağ-sol kavgalarının daha da alevlenmesine yol açtı.
