29 Ekim 2023: Cumhuriyet kuruldu

Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkmasıyla, emperyalizm tarafından pay edilme planlarına karşı bağımsızlık savaşı verilmiş, işbirlikçi saltanat ve hilafet sevdalılarına rağmen Cumhuriyet kurularak yeni bir kapı açılmıştı.

1919-1922 yılları arası emperyalist işgale karşı Mustafa Kemal önderliğinde gelişen Anadolu direnişi başarıyla kazanılmıştı. Bu zaman içerisinde 23 Nisan 1920’de Meclis açılmış; 20 Ocak 1920’de ilk halk anayasası kabul edilmiş ve 1 Kasım 1922’de saltanat kaldırılmıştı. Ülke, seçilmiş vekiller tarafından yönetiliyorsa da siyasi iç ve dış bazı gelişmelerde sıkıntı doğuruyordu.

27 Ekim 1923’te İcra Vekilleri Heyeti’nin istifası üzerine yeni bir kabine daha kurulamayınca, 28 Ekim 1923 gecesi Çankaya Köşkü’nde Mustafa Kemal Paşa; İsmet Paşa, Kazım Paşa ve Fethi Bey’in olduğu masada “Efendiler… Yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz!” diyerek yeni yönetim biçimine geçileceğini duyurmuştu. Akşamında İsmet Paşa ile yeni kanun tasarısı hazırlanmış, 29 Ekim 1923’te Meclis’e sunulmuş ve Cumhuriyet ilan edilmişti.

Kanun, birçok konuşmacının “Yaşasın Cumhuriyet!” sesleriyle alkışlanan konuşmalarıyla kabul edildi. Cumhuriyet’in ilanı Ankara’da 101 pare top atışı ile duyuruldu.