Suudi Arabistan’da kadınlar

Aydan Güner

Mutlak monarşi ile yönetilen ve şeriatın hüküm sürdüğü, dünyada kadınların en kötü koşullar içinde yaşadığı ülkelerin başında gelen Suudi Arabistan’da cinsiyet rolleri şeriat ve kabile kültürlerinden gelmektedir. Arap Yarımadası ataerkil, göçebe ve purdah (kadın ve erkeğin ayrılması) ile namusun temel alındığı kabilelerin yaşadığı bir bölgedir.

Batılı yaşama tarzının, geleneksel değerleri erozyona yol açacağı teziyle hareket eden Suudi Arabistan’da kadınların nasıl bir yaşam sürdüklerini daha net görebilmek için onların özgür ve eşit olmalarının önünde duran engellere yakından bakmak gerek;

• Suudi Arabistan’da kadınlar, yabancılar da dahil, erkeklerin dikkatini çekmemek için siyah giyinmek zorundadırlar. Başları kapalı olup ayakları görünmemelidir. Eğer peçe ile gözleri açıkta bırakan kısım geniş olursa, bu aralığın transparan bir kumaş ile gölgelenmesi gerekiyor.
• Ülkede çalışan işgücünün sadece % 5’i kadındır. Kadınların erkeksiz ortamlarda çalışmalarına izin verilir. Kadın işgücünde dünyada sonuncu sıradadır.
• Kadınların araba kullanması yasakken eylemlerden sonra kısıtlı olarak kullanmaları serbest oldu. Kadınların bisiklet kullanması da yasak.
• Devlet tarafından oluşturulan din polisleri, kadınları hayatın her alanında gölge gibi takip edip şeriata uygun davranıp davranmadıklarını denetliyor.
• Bir kadının yanında kendisine eşlik eden erkek bir akrabası olmadan taksiye binmesi ahlaksızlık olarak görülüyor.
• Kadın aile kısmı olmayan kafe ve lokantalarda oturmasına izin verilmemektedir. Hatta kadın kasası ayrı olmayan fast foodçulardan paket siparişi bile yapamamaktadırlar.
• Evlenecek kadın ve erkekler birbirlerini göremezler. Erkeğin annesi görücülüğe gider, beğenirse ister. Nişanlı flörtlerine bile izin verilmez.
• 2015 yılına kadar kadınlar seçme ve seçilme hakkına sahip değillerdi.
• Dünyada olimpiyat oyunlarına kadın sporcu göndermeyen tek ülke Suudi Arabistan, ilk kez 2012 Londra Olimpiyatları’na kapalı bir kadın sporcu göndermişti.
• Ülkenin bazı bölgelerinde kadın sünnetleri mecburidir.
• Mahkemelerde iki kadının tanıklığı bir erkeğinkine eşdeğer görülüyor. Kadınlar ancak erkek tanıkların bulunmadığı, kişisel davalarda tanıklık yapabiliyor. Çoğu zaman tecavüz olaylarında bile kadınların tanıklığı geçerli olmuyor.
• Din polisi korkusundan kendi mahallelerinde bile tek başlarına dolaşamayan kadınların Suudi Arabistan sınırları dışına çıkmak için kocalarından ya da babalarından izin almaları gerekiyor.
• Riyad, bir kadının toplu ulaşım araçlarına binebildiği tek kent. Burada da araçlarda kadın ve erkeklerin bölümleri ayrı. Kadınlar otobüse ayrı bir kapıdan binip arkada kendilerine ayrılan yerde seyahat ediyor.
• Kadınlar üniversiteye gidebiliyor, ancak erkeklerden ayrı eğitim almaları şart. Eğitmen erkek ise dersi ancak video/audio sistemi aracılığıyla izleyebiliyorlar.
• Boşanma ya da dul kalma durumunda, bir kadın erkek çocuğunun velayetini en fazla yedi yaşına kadar, kız çocuğunun velayetini de dokuz yaşına kadar elinde tutabiliyor. Bu yaşlardan sonra çocuklarının velayetini ya babalarına ya da babalarının ailesine vermek zorunda. Ayrıca kadın boşandığı eşinden yalnızca üç ay için nafaka parası alabiliyor.
• Kadınların yargıç olmasına izin yok. Yüksek devlet görevlerine de atanamıyorlar.
• Kadınlar, kocalarının izni olmadan çocukları adına ayrı banka hesabı açamıyor. Yanlarında kendilerine eşlik eden bir erkek yakınları olmadan bankaya girmeleri yasak. Bu yüzden, kadın müşterilerin işlemlerini yalnızca kadın görevlilerin yapabildiği kadınlara özel banka şubeleri açılıyor.
• Kadınların çalışması yasak olmasa da, bir kadının işe girebilmesi için sağlanması gereken kurallar var:
  • Kadının yaşamak için paraya ihtiyacı olmalı.
  • İşyeri sadece kadınların görev yaptığı bir ortamda olmalı; kadınlarla erkeklerin teması olmamalı.
  • Çalışan kadın evdeki görevlerini ihmal etmemeli
  • İş, kadının yanında erkek bir akrabası olmadan seyahat etmesine neden olmamalı.
  • Kadının çalışması için kocasının onay vermesi gerekli.
• Bir kadın doktorun erkek hastayı muayene etmesi yasak, erkek doktorun kadın hastaya müdahale etmesi hasta kadının yakınlarının tavrına bağlı.
• Suudi erkekler, dört eş sahibi olabiliyor ve bu eşlerin Müslüman, Yahudi ya da Hıristiyan olması konusunda bir sınırlama yok. Fakat Müslüman kadınlar, yalnızca Müslüman erkeklerle evlenebiliyor. Bir kadının, Suudi Arabistan dışında diğer Müslüman ülkelerden bir erkekle evlenebilmesi için de devletin izin vermesi gerekiyor.

2017 yılının mayıs ayında Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdulaziz’in imzaladığı kararnameyle, Suudi kadınların üzerindeki kısıtlamaların hafifleyeceği kararı alınmasıyla birlikte Haziran 2018’den itibaren kadın hakları konusunda bazı gelişmeler yaşanmaya başlandı;

• Kadınlara ehliyet alma ve araç kullanma hakkı tanındı.
• Kadınların toplu taşıma araçları ve ticari taksileri kullanma izni verildi.
• Kadınların araç kullanması ile ilgili alınan kararlardan sonra, kamyon ve motosiklet kullanmalarına da izin verileceği gündemde.
• Daha önce yalnızca erkeklerin giriş yapabildiği stadyumlara kadınların da girerek futbol maçı izlemesine izin verildi. Artık, Riyad, Cidde ve Dammam’da kadınlar, kendilerine bir erkek eşlik etmeden stadyumlara girebiliyor.
• İlk kadın basketbol turnuvasının düzenlenmesine karar verildi.
• Suudi Arabistan’a ilk kez kadın büyükelçi atandı. Belçika, Suudi Arabistan’a kadın büyükelçi atayan ilk ülke oldu.
• Tüm bu gelişmeler yaşanırken Suudi Arabistan’da ilk kez bir kadın sahne aldı. Lübnanlı şarkıcı Hiba Tawaji verdiği konserle bir ilki gerçekleştirdi.
• Yapılacak yeni bir düzenlemeyle 25 yaş ve üzeri kadınlar yanlarında ailelerinden bir erkek üye olmadan tek başına seyahat edebilecekler.
• 35 yıldır yürürlükte olan sinema yasağı kaldırıldı ve sinemanın kapılarının kadınlara yeniden açılmasına karar verildi.
• Ülkede kadının ekonomideki yerini alması için atılan en önemli adımların başında ise Suudi Arabistanlı kadınların, artık velilerinin (yakını olan erkekler) iznini almadan kendi işlerini kurabilme hakkının verilmesi geldi.
• Çalışma ve Sosyal Kalkınma Bakanlığı kadınların çalışma hayatına atılmasına teşvik anlamında, çalışan kadınların ulaşım ücretinin yüzde 80’ini üstleneceğini açıkladı.
• Suudi Arabistanlı kadınların en çok istihdam edildiği alanlar sağlık ve eğitim sektörleri olurken, kadınların çalışmasına yönelik son reformlarla yeni bazı alanlara ilginin artması bekleniyor.
• Adalet Bakanı Velid es-Samaani de bakanlıkta kadınlara yönelik 4 ayrı alanda istihdam sağlanması talimatı verdi. Bakanlıktan yapılan açıklamada, “sosyal araştırmacı, şer’i araştırmacı, hukuki araştırmacı ve idari yardımcı” görevlerinde kadınların çalışabileceği aktarıldı.
• Suudi Arabistan Kültür ve Enformasyon Bakanlığı Uluslararası İletişim Merkezinin açıklamasında başsavcılıkta boşalan kadroların doldurulmasında üniversite mezunu kadınların da görev alabileceği belirtildi.
• Suudi Arabistan Emniyet Genel Müdürlüğü, kadınların asker olmaları amacıyla elektronik başvuruları açtığını duyurdu. Başvuracak adaylarda da en az lise mezunu olma, Riyad, Mekke, Medine, El-Kasım, Asir, El-Baha, Eş-Şarkiyye kentlerinde ikamet ediyor olma şartı aranıyor.
• Suudi Arabistan Pasaport Genel Müdürlüğü ise daha önce havalimanları ve sınır kapılarında çalışacak kadın asker alımı için başvuru açmıştı.

Veliaht Prens Muhammed bin Selman tarafından 2030 Vizyonu kapsamında açıklanan tüm bu gelişmeler,  kadınların toplumun bir parçası olduğu kabul edilerek toplumda ait olduğu yeri ve hakları edinmesi adına sadece küçük bir değişim gibi.

İlgili haber Siyasal İslam’ın Kadın Sorunu

İlgili haber İslamcıları kızdıran mevzuat

İlgili haber İslamcı cenahta kadın sorunu tartışmaları

İlgili haber Ortadoğu’nun en köklü kadın mücadele tarihi: İran